Læknablaðið - 15.09.2001, Blaðsíða 39

FRÆÐIGREINAR / ÖRORKUMAT
fallslega mest um aukningu á mjúkvefjaröskunum
(tafla IV). Frekari skoðun gagnanna sýnir að konum
með stoðkerfisraskanir fækkar jafnmikið á milli
áranna 1998 og 2000 og konum almennt sem fá
metna 50-65% örorku.
Umræða
Með breyttu fyrirkomulagi örorkumats var búist við
fjölgun meira en 75% öryrkja úr hópi fólks með
mikla færniskerðingu af völdum sjúkdóma sem
vegna tekjutengingar fékk ekki slíkt mat með gamla
fyrirkomulaginu. Jafnframt var búist við fækkun
þeirra sem áður hefðu verið metnir til meira en 75%
örorku vegna erfiðra félagslegra aðstæðna en myndu
ekki uppfylla nýja staðalinn. Erfitt var að sjá hver
heildaráhrif breytingarinnar yrðu.
í kjölfar gildistöku staðalsins í Bretlandi í apríl
1995 varð umtalsverð fækkun á nýjum öryrkjum
(munnlegar upplýsingar frá Peter Wright trygginga-
lækni í Lundúnum). Hér á landi varð raunin hins
vegar önnur. Marktæk fjölgun varð á meira en 75%
öryrkjum í kjölfar breytingarinnar (með samanburði
áranna 2000 og 1998). Áhrif breytts fyrirkomulags
örorkumats eru þó ekki að öllu leyti sambærileg milli
íslands og Bretlands. Talsverður munur var á fyrir-
komulagi örorkumats fyrir gildistöku staðals í lönd-
unum tveimur, meðal annars vegna þess að lægra
örorkustigið á íslandi (50-65% örorka) var og er ekki
til í Bretlandi. Hér á landi varð samhliða aukning-
unni í hærra stiginu í kjölfar gildistöku staðalsins
mikil fækkun í lægra stiginu. Ekki varð marktæk
breyting á heildarfjölda öryrkja.
Þessi mikla aukning meira en 75 % örorku í kjölfar
gildistöku staðalsins hér á landi kom á óvart og þá
sérstaklega að aukninguna má rekja til kvenna sem
hafa stoðkerfisröskun (einkum mjúkvefjaröskun)
sem fyrstu sjúkdómsgreiningu. Talið var að þessi
hópur væri líklegur til að hljóta lægra örorkustig en
áður við það að hætt væri að taka tillit til félagslegra
aðstæðna sem slíkra, en reyndin varð önnur. Þessi
niðurstaða getur bent til þess að örorka kvenna með
stoðkerfiseinkenni hafi áður verið vanmetin. Einnig
kann að vera að staðallinn hafi hlutfallslega lágan
þröskuld fyrir færniskerðingu vegna stoðkerfisein-
kenna, enda geta slík einkenni gefið stig í níu af 14
þáttum staðalsins sem lúta að líkamlegri færni. Loks
má geta þess að ekki voru gerðar breytingar á félags-
legri aðstoð sveitarfélaga samhliða breyttu örorku-
mati, sem kann að hafa haft áhrif á hvernig læknar
skrifa örorkuvottorð fyrir sjúklinga sem búa við
erfiðar félagslegar aðstæður.
Þakkir
Höfundar þakka Vilhjálmi Rafnssyni prófessor ráð-
leggingar varðandi tölfræðilega úrvinnslu gagna.
Table III. First diagnosis according to selected main diagnostic groups (ICD) amongst
more than 75% disability pensioners in lceland in 1997, 1998 and 2000.
Women Men
Age 1997 1998 2000 1997 1998 2000
Malignant neoplasms 58 38 28 50 41 27
Mental disorders 63 76 85 72 96 96
Diseases of the nervous system and sense organs 24 21 43 19 9 26
Diseases of the circulatory system 30 33 33 55 43 45
Chronic obstructive pulmonary diseases 10 12 24 9 11 10
Diseases of the musculo- skeletal system and connective tissue 85 87 203 43 45 61
Injury and poisoning 16 14 22 12 16 25
Other diagnoses 30 37 38 20 20 22
Total 316 318 476 280 281 312
Table IV. Musculoskeletal disorders amongst women in lceland who have had disability assessed as being more than 75% in 1998 and 2000.
1998 2000
Inflammatory poiyarthropathies 10 20
Osteoarthrosis (spine excluded) 21 63
Systemic connective tissue disorders 5 7
Dorsopathies 38 71
Soft tissue disorders 8 39
Other diagnoses 5 3
Total 87 203
Heimildir
1. Baldursson H, Jóhannsson H. Nýr staðall fyrir örorkumat á
íslandi. Læknablaðið 1999; 85: 480-1.
2. Thorlacius S. Breytt fyrirkomulag örorkumats á fslandi og
starfræn endurhæfing á vegum Tryggingastofnunar ríkisins.
Læknablaðið 1999; 85: 481-3.
3. Thorlacius S, Stefánsson S, Ólafsson S. Umfang og einkenni
örorku á íslandi árið 1996. Læknablaðið 1998; 84:629-35.
4. Lög um almannatryggingar nr. 117/1973.
5. Lög nr. 62/1999.
6. Reglugerð 379/1999.
7. UK Social Security (Incapacity for Work) Act 1994.
8. Skriflegar upplýsingar frá Hagstofu íslands.
9. Bland M. An Introduction to Medical Statistics. Oxford:
Oxford University Press; 1995.
Læknablaðið 2001/87 723