Læknablaðið - 15.09.2001, Blaðsíða 16

FRÆÐIGREINAR / OFFITA
Óverulegar breytingar hafa átt sér stað á neyslu
orku og orkuefna á tímabilinu samkvæmt niðurstöð-
um fæðuframboðsins.
Alyktanir: Ofþyngd og offita hafa aukist umtals-
vert meðal miðaldra Reykvíkinga á árunum 1975-
1994 og er aukningin sambærileg við það sem átt
hefur sér stað víða á Vesturlöndum undanfarið.
Brýnt er að bregðast við þessum vanda með því að
hvetja til heilbrigðari lífshátta, bæði hvað mataræði
og hreyfingu varðar.
Tafla I. Fjöldi þátttakenda í þessari rannsókn eftir aldri, kyni og skoöunartíma.
Rannsókn Skoðunarár 45-54 ára 55-64 ára
Karlar
Hóprannsókn III 1975-1977 701 708
Hóprannsókn IV 1979-1981 761 321
MONICA 1 1983 119 107
Hóprannsókn V 1985-1987 237 647
MONICA II 1988-1989 119 102
MONICA III 1993-1994 125 120
Konur
Hóprannsókn III 1977-1979 683 977
Hóprannsókn IV og MONICA 1 1981-1984 943 571
Hóprannsókn V og MONICA II 1987-1991 218' 904
MONICA III 1993-1994 123 110
* Tímabil 1987-1989.
Tafla II. Meöalhæö og 95% öryggisbil (Cl) á hverju tímabili eftir aldri og kyni.
45-54 ára 55-64 ára
Skoóunarár Meóaltal 95% Cl Meóaltal 95% Cl
Karlar
1975-1977 176,9 176,5-177,4 174,9 174,4-175,3
1979-1981 178,7 178,3-179,1 176,6 175,9-177,3
1983 179,2 178,0-180,4 175,4 174,3-176,5
1985-1987 179,1 178,3-179,8 177,0 176,6-177,5
1988-1989 179,5 178,3-180,6 177,1 176,0-178,3
1993-1994 179,2 178,0-180,3 177,7 176,5-178,9
Konur
1977-1979 164,6 164,2-165,0 162,3 161,9-162,6
1981-1984 165,0 164,7-165,4 163,2 162,7-163,6
1987-1991 165,9' 165,2-166,6 163,8 163,5-164,2
1993-1994 167,0 165,9-168,1 163,9 162,9-164,9
* Tímabil 1987-1989.
Tafla III. Meðalþyngd og 95% öryggisbii (Cl) á hverju tímabiti eftir aldri og kyni.
45-54 ára 55-64 ára
Skoóunarár Meóaltal 95% Cl Meöaltal 95% Cl
Karlar
1975-1977 81,2 80,3-82,1 79,2 78,2-80,1
1979-1981 82,4 81,6-83,2 80,9 79,6-82,2
1983 83,9 81,5-86,3 80,6 78,3-82,9
1985-1987 84,2 82,6-85,9 82,9 82,0-83,8
1988-1989 85,1 82,8-87,4 83,8 81,1-86,6
1993-1994 87,6 84,9-90,4 85,2 82,9-87,5
Konur
1977-1979 66,7 65,9-67,5 65,8 65,1-66,5
1981-1984 68,4 67,7-69,2 68,1 67,1-69,1
1987-1991 72,1' 70,4-73,8 70,9 70,1-71,8
1993-1994 73,4 70,7-76,1 73,4 70,9-75,9
* Tímabil 1987-1989.
Inngangur
Síðustu áratugi hafa ofþyngd og offita aukist víða um
heim bæði meðal barna og fullorðinna. í nýlegri
skýrslu frá Alþjóðaheilbrigðisstofnuninni er offitu
lýst sem faraldri, ekki bara á Vesturlöndum, heldur
einnig víða í þróunarlöndum (1). Brýnt er að fylgjast
með þróun ofþyngdar og offitu meðal þjóðarinnar
þar sem offita hefur mikil áhrif á heilsu en hún er
áhættuþáttur fyrir hjarta- og æðasjúkdóma, full-
orðinssykursýki og fleiri sjúkdóma (2-8).
Hjartavernd hefur safnað gögnum um hæð og
þyngd íslendinga allt frá árinu 1967, bæði í hóp-
rannsókn Hjartaverndar og í MONICA rannsókn-
inni sem er fjölþjóðleg rannsókn. ítarlegar skýrslur
hafa verið birtar um hæð, þyngd og Broca líkams-
þyngdarstuðul fyrir fyrstu áfanga hóprannsóknar-
innar frá árunum 1967-1968 (9,10).
I rannsókn þessari, sem byggir á ofangreindum
gögnum Hjartaverndar, er lýst þróun ofþyngdar og
offitu meðal 45-64 ára Reykvíkinga á árunum 1975-
1994 miðað við viðmiðunarmörk Alþjóðaheilbrigðis-
stofnunarinnar fyrir ofþyngd og offitu (1). Einnig eru
breytingar á holdafari bornar saman við þær breyt-
ingar sem átt hafa sér stað á mataræði þjóðarinnar á
tímabilinu.
Efniviður og aðferðir
Til að kanna þróun ofþyngdar og offitu á tímabilinu
1975-1994 voru notuð gögn úr áfanga III-V í hóp-
rannsókn Hjartaverndar og Reykjavíkurhluta
MONICA rannsóknarinnar, áfanga I-III (tafla I). f
þessari rannsókn er einungis stuðst við fyrstu komu
hvers einstaklings.
Hóprannsókn Hjartaverndar er ferilrannsókn
sem fram fór á Reykjavíkursvæðinu 1967-1997. Ná-
kvæm lýsing á skipulagi rannsóknarinnar, vali úrtaks,
þátttöku og framkvæmd hefur þegar verið birt í
skýrslum Hjartaverndar (11,12), en þátttaka var um
það bil 70% (13). MONICA rannsóknin er fjölþjóð-
leg rannsókn sem fram fór í 41 rannsóknastöð í 28
löndum 1983-1994 (14).
Skoðaðar voru breytingar á hæð, þyngd og
líkamsþyngdarstuðli (body mass index, BMI) með
tilliti til tíma og fyrir fastan aldur. Tímanum frá 1975-
1994 er skipt upp í tímabil sem skilgreind eru út frá
áfangaskiptingum í Hjartaverndargögnunum.
Aldurshópurinn 45-64 ára var valinn til skoðunar
þar sem einstaklingar á þessum aldri koma fyrir á
flestum tímabilunum. Þessum aldurshóp var síðan
skipt upp í tvo undirhópa, 45-54 og 55-64 ára. Skoð-
unartímabil fyrir karla voru sex en einungis fjögur hjá
konunum þar sem tveir áfangar hóprannsóknar og
MONICA rannsóknarinnar fóru fram á sama tíma
hjá konunum. Rannsóknartímabil karla var samtals
19 ár en 16 ár hjá konum.
Mælingar: Hæð og þyngd voru mæld með
löggiltum hæðarmæli og vog. Þátttakendur voru
700 Læknablaðið 2001/87