Læknablaðið - 15.09.2001, Blaðsíða 27

FRÆÐIGREINAR / MIÐLUN ÞEKKINGAR
væri orsakaþáttur í myndun krabbameins í maga.
Maastrichtfundurinn 1996 taldi einnig „ráölegt" að
gefa sýklalyfin öllum með sannaða H. /;_v/on'-sýkingu,
þar á meðal magabólgusjúklingum, þó svo að sami
fundur teldi vafasamt að tengsl væru milli sýkingar-
innar og magabólgunnar. Frá þessum grundvelli
lítum við á svörin.
Við úrvinnslu þessa íslenska hluta rannsóknar
okkar er mikið horft á mun milli heimilis- og sér-
greinalækna, sem víða kemur fram, og bendir oftast
tii að sérgreinalæknar hafi verið skrefinu á undan,
eðlilega. Þessi samanburður er þó eiginlega aukageta
í viðleitni okkar við að draga upp mynd af frétta-
flutningnum til stéttarinnar í heild og árangri hans.
Læknastéttin í heild hafði greinilega meðtekið fróð-
leikinn um II. pylori og meltingarfærasjúkdómana,
þótt hann bærist eftir mismunandi leiðum og á mis-
munandi tímum.
Sérgreinalæknar voru greinilega fyrri til en heim-
ilislæknar bæði að frétta af H. pylori og að hefja
sýklalyfjameðferðina (töflur I og II). Þarna munar
einu til þremur árum í báðum tilfellum eða tæpu einu
þriggja ára tímabili könnunarinnar. Þar sem meiri-
hluti læknastéttarinnar bjó og starfaði í Reykjavík og
nágrenni sýnist fréttaflutningurinn til heimilislækn-
anna heldur hægur. Langvarandi kjarabarátta hafði
þarna valdið nokkurri spennu innan stéttarinnar og
vafalaust síst bætt upplýsingaflæðið. En líklegustu
skýringar á þessum tímamun sýnast þó eðlilegur fag-
legur áhugi sérgreinalækna og að heimilislæknar
hittu ekki starfssystkini daglega eins almennt og
hinir, fréttu færra þá leiðina. Athygli vekur einmitt í
töflu III að fleiri af sérgreinalæknunum sögðust fá
merkasta fróðleikinn í samtölum við starfssystkini,
sem þeir geta þá væntanlega þakkað stærri vinnu-
stöðum og nábýlinu við starfsfélaga.
En fréttin um II. pylori virtist almennt hafa leitt til
breyttrar meðferðar aðeins 10-12 árum eftir fyrstu
skrif Warrens og Marshalls (3,4). McKee og félagar
(1) tala þó um lengri tíma, yfir 20 ár, frá því farið er
að fjalla um fræðilega nýjung þar til hún er komin í
almenna notkun.
Afgerandi fleiri heimilislæknar en sérgreina-
læknar sögðust hafa fræðst af lyfjaiðnaðinum, og
örfáir töldu sig hafa þaðan merkilegustu heimildina.
Að hluta til getur þetta skýrst af því að á spuminga-
listunum mátti krossa við fleiri en eitt svar um heim-
ildir, og heimilislæknarnir krossuðu að jafnaði við
fleiri svör hver en hinir (tafla III). Það mætti túlka
sem vandaðri útfyllingu listans, en rýrir samanburð-
arhæfni, það er tölfræðin hefði breytst hefðu allir
krossað jafnoft. En ekki er heldur fráleitt að ætla að
lyfjaiðnaðurinn hafi vænt meiri árangurs af því að
beina sínum áróðri að heimilislæknunum en sér-
greinalæknunum.
Talsverður munur var á vinnubrögðum heimilis-
og sérgreinalækna við grun um sár (tafla IV), en varla
óvæntur. Aðeins 10. hver sérgreinaæknir sagðist
sleppa magaspeglun til greiningar, en þriðji hver
heimilislæknir sagðist ekki vísa í rannsóknina. Að
hluta er þetta vegna þess að til sérgreinalækna er
vísað fjölda sjúklinga, sem lengi hafa strítt við
vandamálið og er þá beinlínis ætlast til speglunar.
Hins vegar bera margir sjúklingar vandamálið fyrst
upp við heimilislækna, oft um leið og önnur
vandamál sem þeir telja brýnni. Heimilislæknarnir
leyfa sér að líkindum oftar þann munað að „sjá til“.
Þetta sýnast nærtækustu skýringar á tíðum speglun-
um sérgreinalækna og trausti heimilislækna á klíník-
inni, en ætla má að vinnureglur hefðu þarna verið
mörgum styrkur í að hitta meðalveginn gullna.
Til greiningar á H. pylori-sýkingu sögðust hóp-
arnir sammála um að nota speglunina (tafla V). Mjög
fáir sögðust nota blóðvatnspróf eða útöndunarlofts-
próf að staðaldri, þó frekar heimilislæknar. Þessar
rannsóknir eru þó taldar eiga að sækja á, þær eru
óþægindalitlar fyrir sjúklinga og kostnaður við þær
lækkandi (8,9).
Báðir læknahóparnir sögðust nota sýklalyf í
meðferðinni í stórum dráttum á rökréttan hátt með
hliðsjón af fyrirliggjandi þekkingu (tafla VI). Maga-
bólga með H. pylori-sýkingu er þar þó nokkuð sér á
parti. Þar gefa 56% heimilislækna og 64% sérgreina-
lækna sýklalyf í samræmi við Maastricht-línuna. En
það voru aðeins 12% og 26% læknahópanna sem
trúðu á orsakasamband milli sýkingarinnar og maga-
bólgu. Sýnist þannig beggja vegna Atlantsála meiri-
hluti fyrir að meðhöndla, en þó vantrú á vísindalegan
grundvöll þess.
Orsakasamband H. pylori og sýrusára sögðust
læknahóparnir meta með mjög líkum hætti, nær fjórir
af hverjum fimm svöruðu þar jákvætt og þarna var
sýklalyfjameðferðin aðeins fáum hundraðshlutum
tíðari en trúin á ábendingarnar.
Það er varla hægt að leggja neitt upp út úr svörum
við spurningu um vinnureglur, því miður. Menn
virtust sums staðar hafa staðbundnar vinnureglur, og
nokkrir svarenda töldu vera til vinnureglur fyrir
landið. Það var þó ekki á þessum tíma, vinnu við þær
mun hafa verið lokið en þær óprentaðar (21). Margir
svarenda höfðu komið að þeirri vinnu og vart láandi
þótt þeir svöruðu að til væru reglur. Spurningin var
einfaldlega sett fram á versta tíma, svör því vart
marktæk.
Af athugasemdum á spumingalistunum og í við-
tölunum fimm má hins vegar ráða að heimilislæknar
sérstaklega hafi saknað vinnureglna. Samkvæmt
Folkersen og félögum (14) hafa danskir heimilis-
læknar verið sama sinnis. Verður að teija þessar vænt-
ingar heimilislækna um reglur „að ofan“ réttlætan-
legar. Bæði eru þeir vanir dreifibréfum landlæknis
um mikilsverð mál, ekki síst smitsjúkdóma, og svo er
hitt að þeirra starfsumhverfi leyfir aðeins í undan-
tekningartilfellum djúpköfun í einstakar sérgreinar.
Læknablaðið 2001/87 711