Læknablaðið - 15.09.2001, Blaðsíða 44

UMRÆÐA & FRÉTTIR / A F SJÓNARHÓLI STJÓRNAR
Aðför að sjálfstæðum
atvinnurekstri lækna
Sigurbjörn
Sveinsson
Höfundur er formaður
Læknafélags íslands.
Sjónarmið þau er fram koma í
pistlunum Af sjónarlióli
stjórnar eru höfundar hverju
sinni og ber ekki að taka sem
samþykktir stjórnar LÍ.
Þegar heilsugæslulæknar höfðu staðið í að-
gerðum árið 1996 í sex vikur vegna kjara sinna kom
sú hugmynd fram frá ríkisstjórninni (ýmislegt bendir
nú til þess, að hugmyndin hafi komið frá læknunum
sjálfum), að þeir færu undan venjubundnum kjara-
samningum og kjör þeirra yrðu ákvörðuð af Kjara-
nefnd. Var þessi hugmynd meðal annars studd þeint
rökum, að læknarnir væru mikilvægir fyrir grunn-
þjónustu heilbrigðiskerfisins og að þjónusta þeirra
varðaði öryggi borgaranna. Baráttan var orðin þeim
og öðrum erfið og ekki sá til lands. Meðal annars var
ljóst, að staða þeirra í launakerfi ríkisins innan vé-
banda háskólamanna gerði nánast ókleift að semja
við þá þannig, að samræmi gæti orðið á samningum
þeirra og annarra lækna, sem Læknafélag Islands
samdi fyrir.
Mörgum okkar virtist þetta leið til að brjóta upp
þá erfiðu stöðu, sem kjaramál heilsugæslulækna voru
í og til að losna við eilífan samanburð við stéttir sem
sinntu ólíkum eða jafnvel alveg óskyldum störfum.
Einnig var því haldið fram, meðal annars af undirrit-
uðum, að þetta gæti orðið skref til þess að heilsu-
gæslulæknar kæmu síðar inn í almenna kjarasamn-
inga, sem LI gerði fyrir alla lækna. Því var fallist á
þetta fyrirkomulag, sem enn er í fullu gildi. í raun
greiddu þeir læknar, sem í hlut áttu, aldrei atkvæði
um þessa lausn, en greiddu hins vegar atkvæði um
kjarasamning, sem gerður var samhliða þessu sam-
komulagi. Samkomulagið var innsiglað með yfirlýs-
ingu ríkisstjómarinnar um nauðsynlegar lagabreyt-
ingar í þessu skyni og gekk hún eftir.
Nokkur reynsla er nú komin á þetta fyrirkomulag
og sýnist sitt hverjum um það. Mörgum hefur frá
upphafi fundist það niðurlægjandi staða að hafa ekki
samningsrétt og eiga ekki kost á að fylgja öðrum
læknum í samningum. Um það má segja að samning-
ar heilsugæslulækna tóku aldrei mið af samningum
annarra lækna og í annan stað var verkfallsréttur
þeirra (eins og sjúkrahúslækna) mjög skertur og í
raun alveg ónýtur vegna reglna, sem settar voru á
níunda áratugnum, þegar opinberir starfsmenn fengu
samnings- og verkfallsrétt.
Ýmislegt hefur orðið til bóta við úrskurði Kjara-
nefndar. Meginmálið er það að vægi fastra launa
hefur aukist í heildarkjörum. Við það hefur tvennt
áunnist; afkastahvatningin er ekki eins þrúgandi og
áður og lífeyrir hefur batnað bæði fyrir þá, sem hann
áttu í vændum og hina, sem á eftirlaun voru komnir.
Hins vegar hefur ekki tekist að sveigja kerfið nógu
vel að mismunandi þörfum heilbrigðisþjónustunnar
og frávik í kjörum einstakra heilsugæslulækna eru
óþægilega mikil. Niðurstaðan hefur einnig orðið sú,
að úrskurðir Kjaranefndar hafa orðið til að breyta
verklagi heilsugæslulækna, og í þéttbýlinu að minnsta
kosti, unnið gegn hugmyndafræði þeirra um það,
hvernig haga beri samskiptum læknis við tiltekinn
sjúklingahóp.
Heilsugæslulæknar hafa lagt fyrir Kjaranefnd hug-
myndir sínar um breytingar á greiðslum og aukinn
sveigjanleika, sem meðal annars gætu leitt til aukinn-
ar gjaldskrárvinnu, er tæki mið af gjaldskrársamning-
um annarra sérgreinalækna við Tryggingastofnun
ríkisins. Ef hugmyndir samninganefndar sjúkrahús-
lækna um grundvallarbreytingar á kjarasamningi
þeirra hefðu náð fram að ganga, hefði það auðveldað
Kjaranefnd að taka ákvarðanir í þessa veru. Því urðu
það mikil vonbrigði að tillögur sjúkrahúslækna
mættu engum skilningi, hvorki hjá fagráðuneytinu né
ráðuneyti fjármála. Niðurstaðan varð sú að sjúkra-
húslæknar gerðu samning til skamms tíma til að
skapa svigrúm til að vinna nýjum hugmyndum um
breytingu á uppbyggingu launa sérfræðinga brautar-
gengi.
Því reynir nú á Kjaranefnd að hún taki efnislega
afstöðu til tillagna heilsugæslulækna án þess að hafa
samninga annarra lækna að leiðarljósi. Ef tillögur
læknanna verða hunsaðar af nefndinni er þetta fyrir-
komulag um ákvörðun kjara heilsugæslulækna full-
reynt. Eg tel að þá liggi ekki annað fyrir en að hefja
undirbúning að því, að heilsugæslulæknar fari undan
Kjaranefnd og geri samninga við ríkið með öðrum
læknum. Vera má að áhugi sé fyrir þessu bæði í heil-
brigðisráðuneytinu og hjá stjórnendum í heilsugæsl-
unni. Sé svo ætti að vera skilningur á því að kjara-
samningur liggi fyrir í megindráttum áður en lögum
um kjaramál heilsugæslulækna verður breytt. Ég tel
að það sé skilyrði fyrir því að þessi braut verði valin.
Heilsugæslulæknar eru ekki einir um að undir-
stöður kjara þeirra standi völtum fótum. Sjúkrahús-
læknar þurfa innan fárra vikna að huga að nýjum
kjarasamningi og endurnýja kröfur þær, sem lagðar
voru fram við fyrri samningsgerð. Þá er rétt að minna
á, að á vormánuðum voru lögð drög að frumvarpi
fyrir þingflokka stjórnarflokkanna til breytinga á
lögum um heilbrigðisþjónustu og lögum um al-
mannatryggingar, sem hafa það að markmiði að veita
heilbrigðisþjónustunni undanþágu frá samkeppnis-
lögum, færa samninga við lækna um ferliverk og um
728 Læknablaðið 2001/87