Læknablaðið - 15.09.2001, Blaðsíða 17

FRÆÐIGREINAR / OFFITA
einungis í nærklæðum, slá úr plasti og plasthosum.
Hæðin var mæld með 0,5 cm og þyngdin með 0,1 kg
nákvæmni (9,10).
Líkamsþyngdarstuðull er gefinn með einum auka-
staf en stuðullinn var reiknaður með því að deila í
þyngdina í kílóum með hæðinni í metrum í öðru veldi
(kg/m2). Samkvæmt viðmiðunarmörkum Alþjóða-
heilbrigðisstofnunarinnar teljast fullorðnir einstak-
lingar of þungir ef líkamsþyngdarstuðull er á bilinu
25,0-29,9 og of feitir ef stuðull er 30 eða meira (1).
Stuðst var við fæðuframboðstölur til að kanna
hvaða breytingar hafa átt sér stað á neyslu þjóðar-
innar á orku og orkuefnum á tímabilinu (15). Fæðu-
framboðstölur eru reiknaðar út frá innlendri fram-
leiðslu og innflutningi að frádregnum útflutningi og
þess sem fer til annarra nota en manneldis. Tölurnar
veita upplýsingar um magn og tegundir matvara sem
eru á boðstólum fyrir þjóðina og eru gefnar upp í
kílógrömmum á íbúa á ári. Á grundvelli þeirra er
reiknað framboð á orku og orkuefnum.
Tölfræðileg úrvinnsla: Línuleg aðhvarfsgreining
(linear regression analysis) var notuð til að meta
tímaleitni (time trend) í meðaltali log- (líkams-
þyngdarstuðuls) gilda. Pannig fékkst mat á hlutfalls-
legri breytingu í margfeldismeðaltali (geometric
mean) líkamsþyngdarstuðuls gilda frá einum tíma til
annars. Einnig var metið með aðhvarfsgreiningu
hvort tímaleitni væri í hlutfalli of þungra og of feitra
á tímabilinu. Marktektarkrafa (significance level)
miðaðist við 5%. Tölfræðiforritið SPSS 9.0 var notað
við úrvinnslu gagna.
Niðurstöður
Hæð og þyngd: Töflur II og III sýna þróun á
meðalhæð og þyngd þessara aldurshópa á tímabilinu.
Karlar jafnt sem konur í báðum aldurshópum eru að
meðaltali um 2-3 cm hærri í lok tímabilsins en
einstaklingar í upphafi þess. Þátttakendur eru einnig
þyngri í lok tímabilsins. Pyngdarmunur karla er
svipaður í báðum aldurshópum um það bil 6 kg.
Konur hafa þyngst meira en karlarnir þrátt fyrir að
rannsóknartímabil þeirra sé þremur árum styttra.
Þyngdaraukning yngri aldurshóps kvenna var 6,7 kg
en þess eldri 7,6 kg.
Líkanisþyngdarstuðull: Tafla IV sýnir meðal-
líkamsþyngdarstuðul þátttakenda á tímabilinu.
Hann hefur hækkað hjá körlum og konum í báðum
aldurshópum. I upphafi tímabilsins var meðallíkams-
þyngdarstuðull í báðum aldurshópum karla 25,9 en
var í lok tímabilsins 27,2 í yngri hópi karla og 27,0 hjá
þeim eldri. I yngri hópi kvenna hækkaði meðal-
líkamsþyngdarstuðull úr 24,6 í 26,3 en í eldri hópnum
úr 25,0 í 27,3. Ekki er tölfræðilega marktækur munur
milli aldurshópanna, þó hafa eldri konurnar til-
hneigingu til að hafa hærri stuðul en þær yngri.
Niðurstöður línulegrar aðhvarfsgreiningar sýna
að hlutfallsleg hækkun á meðallíkmasþyngdarstuðli
Tafla IV. Meðallíkamsþyngdarstuðull (BMI) og 95% öryggisbil (Cl) á hverju tímabili
eftir aldri og kyni.
45-54 ára 55-64 ára
Skoóunarár Meöaltal 95% Cl Meöaltal 95% Cl
Karlar
1975-1977 25,9 25,6-26,2 25,9 25,6-26,1
1979-1981 25,8 25,6-26,0 25,9 25,5-26,3
1983 26,1 25,4-26,8 26,2 25,5-26,9
1985-1987 26,3 25,8-26,7 26,4 26,2-26,7
1988-1989 26,4 25,7-27,1 26,7 25,9-27,5
1993-1994 27,2‘ 26,5-28,0 27,0' 26,3-27,6
Konur
1977-1979 24,6 24,3-24,9 25,0 24,7-25,3
1981-1984 25,1 24,9-25,4 25,6 25,2-25,9
1987-1991 26,2" 25,6-26,8 26,4 26,1-26,7
1993-1994 26,3' 25,4-27,2 27,3’ 26.4-28,1
* Margfeldismeðaltal BMI vex á tímabilinu 1975-1994 (1977-1994) samkvæmt línulegri aðhvarfs-
greiningu, p<0,0001.
* Tímabil 1987-1989.
Tafla V. Hlutfall ofþyngdar (líkamsþyngdarstuöull, (Cl) á hverju tímabili eftir aldri og kyni. BMI 25-29.9) og 95% öryggisbil
45-54 ára 55-64 ára
Skoðunarár Meöaltal 95% Cl Meóaltal 95% Cl
Karlar
1975-1977 45,8 42,1-49,6 46,2 42,5-49,9
1979-1981 44,2 40,6-47,8 51,1 45,5-56,7
1983 42,9 33,8-52,3 51,4 41,5-61,2
1985-1987 42,2 35,8-48,8 54,7 50,8-58,6
1988-1989 47,9 38,7-57,2 45,1 35,2-55,3
1993-1994 53,6NS 44,5-62,6 52,5' 43,2-61,7
Konur
1977-1979 29,0 25,6-32,6 34,2 31,2-37,3
1981-1984 33,9 30,9-37,1 34,2 30,3-38,2
1987-1991 38,5" 32,0-45,3 39,6 36,4-42,9
1993-1994 39,0'" 30,4-48,2 45,5'" 35,9-55,2
NS: Ekki marktæk breyting á tímabilinu 1975-1994.
* Hlutfall ofþyngdar vex að meöaltali átímabilin 1975-1994 samkvasmt línulegri aöhvarfsgreiningu, p< 0,05.
** Tímabil 1987-1989.
*** Hlutfall ofþyngdarvex að meóaltali átímabilinu 1977-1994 samkvóemt línulegri aðhvarfsgreiningu, p< 0,01.
Tafla VI. Hlutfall offitu (líkamsþyngdarstuðull, BMI >30) og 95% öryggisbil (Cl) á
hverju tímabili eftir aldri og kyni.
45-54 ára 55-64 ára
Skoöunarár Meöaltal 95% Cl Meðaltal 95% Cl
Karlar
1975-1977 10,4 8,3-12,9 11,7 9,4-14,3
1979-1981 11,4 9,3-13,9 9,0 6,1-12,7
1983 11,8 6,6-19,0 12,1 6,6-19,9
1985-1987 15,6 11,2-20,9 11,0 8,7-13,6
1988-1989 13,4 7,9-20,9 17,6 10,8-26,4
1993-1994 19,2' 12,7-27,2 16,7“ 10,5-24,6
Konur
1977-1979 8,6 6,6-11,0 11,2 9,3-13,3
1981-1984 10,3 8,4-12,4 14,0 11,3-17,1
1987-1991 17,4" 12,6-23,1 17,7 15,3-20,3
1993-1994 14,6- 8,9-22,1 24,5*" 16,8-33,7
* Hlutfall offitu vex að meöaltali á tímabilinu 1975-1994 samkvæmt línulegri aðhvarfsgreiningu, p<0,01.
NS: Ekki marktæk breyting á tímabilinu 1975-1994.
** Tímabil 1987-1989.
*** Hlutfall offitu vex að meðaltali á tímabilinu 1977-1994 samkvasmt línulegri aðhvarfsgreiningu, p<0,0001.
var tölfæðilega marktæk í öllum hópunum á tíma-
bilinu. Hún var mun meiri meðal kvenna en karla.
Oíþyngd: Tafla V sýnir að hlutfall of þungra
einstaklinga (25<líkmasþyngdarstuðull <30) jókst
hjá báðum kynjum og aldurshópum á tímabilinu.
Læknablaðið 2001/87 701