Læknablaðið - 15.09.2001, Blaðsíða 26

FRÆÐIGREINAR / MIÐLUN ÞEKKINGAR
Tafla VI. Meðferð sem læknar nota gegn tilteknum meltingarfærasjúkdómum. Til- greindur er fjöldi lækna sem beitir hverri aðferð.
Sjúkdómur Gefa sýklalyf Gefa ekki sýklalyf
Heimilis- læknar Sérgreina- læknar Heimilis- lasknar Sérgreina- læknar
Magabólga með H. pylori 57 34 45 19
Magasár með H. pylori 95 52 8 4
Skeifugarnarsár með H. pylori 98 50 5 4
Magabólga án H. pylori 0 0 105 55
Magasár án H. pytori 0 1 101 54
Skeifugarnarsár án H. pyiori 3 3 100 50
Ekki kom fram neinn afgerandi munur á því hvað
menn sögðust gera í vinnunni og hvað þeir sögðust
vilja gera þar, en þó vildu nokkrir heimilislæknar gefa
tilvísanir, án þess að hafa gert það.
Til greiningar á H. /jy/on'-sýkingu var valið á milli
útöndunarloftsrannsóknar, blóðvatnsrannsóknar og
magaspeglunar með vefjasýnatöku. I töflu V sést að
magaspeglunin var langmest notaða rannsóknin,
hinar sögðust fáir læknar nota oft, en þó fremur
heimilislæknarnir. Þarna var ekki marktækur munur
á notkun læknahópanna á rannsóknunum.
Meðferð: Til meðferðar á magasári, skeifugarnar-
sári eða magabólgu með eða án //. pylori-sýkingar
voru gefnir sjö meðferðarvalkostir. í úrvinnslunni
litum við eingöngu á hvort læknarnir sögðust nota
sýklalyf í meðferðinni eða ekki. Niðurstöðurnar í
töflu VI sýna að væri H. pylori fyrir hendi innihéll
meðferð yfir 90% lækna sýklalyf við sýrusári og tæp
60% heildarhópsins gáfu þau við magabólgu, sér-
greinalæknarnir þar ívið fleiri eða 64%. Væri H.
pylori ekki fyrir hendi var sýklalyfjameðferð aftur
hverfandi. Ekki kom fram verulegur munur á heim-
ilis- og sérgreinalæknum að þessu leyti og alls ekki
marktækur.
Orsakasamband: Orsakasamband milli H. pylori
og sjúkdóma í efra meltingarvegi sögðust heimilis- og
sérgreinalæknar meta með mjög líkum hætti. Varð-
andi magabólgu svöruðu 12% heimilislækna og 26%
sérgreinalækna því jákvætt, varðandi vélindabólgu
6% heimilislækna og 6% sérgreinalækna, varðandi
magasár 76% heimilislækna og 68% sérgreinalækna,
varðandi skeifugarnarsár 76% heimilislækna og 73%
sérgreinalækna og varðandi magakrabbamein 21%
heimilislækna og 23% sérgreinalækna.
Vinnureglur: Flestir töldu vinnureglur fyrir grein-
ingu og meðferð á H. pylori-sýktum ekki til, en sam-
kvæmt nokkrum svarenda voru til staðarreglur. Fyrir
landið í heild töldu 12 heimilislæknar og fimm sér-
greinalæknar einnig til reglur.
Viðtöl: Svör viðmælenda í viðtölunum fimm féllu í
stórum dráttum að því sem ráða mátti af útfylltu
spurningalistunum. En í viðtölunum komu einnig
fram ólík sjónarmið hinna ýmsu geira fræðigreinar
okkar og meiningarmunur um ýmis framkvæmda-
atriði. Athugasemd kom um að hér væri engin nefnd
til, sem fylgdist með og stæði fyrir umfjöllun um
merkar nýjungar. Annar viðmælandi taldi samvinnu
inilli faghópa hafa skort og að skortur á frumkvæði
hafi tafið að á kæmust samræmdar vinnureglur fyrir
greiningu og meðferð á H. pylori-sýktum. Öllum
þótti jákvætt að hafa einhvern viðurkenndan ramma
fyrir vinnuna með H. pylori, en heimilislæknarnir
tveir voru þar þó sýnu ákveðnari en hinir.
Umræða
Aldursdreifing svarenda og þeirra sem ekki svöruðu
var hér þannig að viðhorf yngri lækna fá meira vægi
en hinna eldri í könnuninni og því ekki tryggt að við
fáum hér rétta mynd af viðhorfum stéttarinnar í
heild.
Þá komu sérgreinalæknarnir hérlendis úr þremur
sérgreinum og verður þar að hafa fyrirvara á þegar
kemur að samanburði við önnur lönd.
Stopult minni skapar alltaf möguleika á skekkju í
svona rannsókn (recall bias). Við reyndum að
minnka þann möguleika með því að spyrja ekki um
ártal, heldur skipta þeim 12 árum sem um var spurt
(hvenær frétt / hvenær byrjað) í þriggja ára tímabil og
láta velja um tímabil.
Pá skal ítrekað að rannsóknin byggði algerlega á
upplýsingum og mati læknanna sjálfra varðandi
þekkingaröflun þeirra og hagnýtingu. Það leiddi af
sér þann möguleika, þrátt fyrir nafnleysi könnunar-
innar, að einhver fegraði eigin hlut meðvitað eða
ómeðvitað.
Hafi sú verið raunin þá olli sú skekkja að líkindum
styttingu á uppgefnum tíma fyrir þekkingaröflunina
og meðferðarbreytinguna. Engar forsendur voru til
þess að leggja mat á þennan mögulega skekkjuvald,
og ekki þótti ástæða til að ætla að hann breytti veru-
lega samanburðinum milli læknahópanna eða þjóð-
anna.
Rannsóknin var afturskyggn hvað varðar fróð-
leiksöflun stéttarinnar, en gaf jafnframt þverskurðar-
mynd af stöðunni í ársbyrjun 1997.
Mat á niðurstöðum rannsóknarinnar hlýtur að
byggja á því hvað talin voru viðurkennd sannindi í
fræðigreininnni þegar hún var gerð. Læknavísindin
eru í stöðugri framþróun, og „það rétta“ í greininni
augljóslega alltaf barn síns tíma.
I ársbyrjun 1997 höfðu læknar hérlendis engar
opinberar leiðbeiningar við að styðjast þó næg lesn-
ing lægi fyrir um H. pylori, bæði innlend og erlend.
En erlendar leiðbeiningar voru fyrir hendi og hljóta
höfundar að styðjast við þær þar sem við á (20). H.
pylori var á þeim tíma viðurkenndur orsakaþáttur
sýrusára og kjörmeðferðin var upprætingarmeðferð
með sýklalyfjum. Til þess að greina II. pylori var
mælt með blóðvatnsrannsókn eða útöndunarlofts-
sýni væri sjúklingurinn innan 45 ára og einkenni hóf-
leg. I alvarlegri tilfellum og hjá eldri sjúklingum var
traustið hins vegar sett á speglun, sýnatöku og sér-
fræðirannsókn. Vaxandi líkur þóttu á að H. pylori
710 Læknablaðið 2001/87