Læknablaðið - 15.03.2002, Blaðsíða 21

FRÆÐIGREINAR / DÁNARMEIN
Tafla II. Stööluö dánartöluhlutföll (SDH) og 95% öryggisbit (95% ÖB) hjá iönverkakonum, fylgitími 1975-1995.
Reiknaö meö tilliti til þess á hvaöa aldri konurnar greiddu fyrst í sjóöinn.
SDH (95% ÓB)____________________________________________________________________
<20 ára; N=5715 20-29 ára; N=3324 30-39 ára; N=1348 40 ára>; N=2962
88 445 mannár 50 021 mannár 22 696 mannár 51 551 mannár
Dánarorsakir (ICD 9)
Allar dánarorsakir (010-E978) 1,18 (0,86-1,58) 1,38 (1,01-1,85) 1,10 (0,82-1,44) 0,66 (0,60-0,71)
Öll krabbamein (140-203) 0,95 (0,47-1,70) 1,11 (0,64-1,81) 0,98 (0,64-1,44) 0,80 (0,69-0,93)
- meltingarvegur (140-154) 2,83 (0,57-8,27) 1,74 (0,20-6,30) 1,98 (0,64-4,61) 0,86 (0,59-1,20)
- öndunarfæri (162) 0,95 (0,01-5,26) 2,21 (0,71-5,16) 1,06 (0,39-2,31) 1,03 (0,76-1,36)
- brjóst (174-175) 0,78 (0,09-2,80) 0,93 (0,25-2,39) 1,03 (0,44-2,03) 0,56 (0,36-0,82)
- kynfæri kvenna (179-184) 0,54 (0,01-2,98) 1,63 (0,33-4,76) 0,96 (0,19-2,82) 0,82 (0,52-1,22)
- blóö og eitlar (200-208) 1,07 (0,12-3,87) 1,38 (0,16-4,99) 0,67 (0,01-3,72) 1,02 (0,56-1,71)
Önnur krabbamein 0,63 (0,07-2,27) - 0,50 (0,10-1,48) 0,72 (0,52-0,96)
Blóðþurrðarsjd. hjarta (410-114) 1,57 (0,02-8,75) - 1,10 (0,30-2,82) 0,76 (0,64-0,90)
Sjúkd. í heilaæðum (430-438) - 1,40 (0,16-5,07) 0,40 (0,01-2,24) 0,61 (0,45-0,80)
Öndunarfærasjúkd. (460-519) - 1,79 (0,02-9,94) 1,53 (0,17-5,54) 0,58 (0,44-0,75)
Voveifleg dauösföll (E800-E978) 1,87 (1,22-2,74) 1,76 (0,98-2,90) 1,97 (0,98-3,52) 1,72 (1,24-2,32)
Aðrar dánarorsakir 0,65 (0,24-1,42) 1,63 (0,81-2,91) 1,02 (0,44-2,01) 0,38 (0,30-0,46)
fylgitíminn ekki fyrr en 1975. Dauðsföll sem urðu
fyrir þann tíma teljast því ekki með, en með því að
afmarka hópinn strax 1970 var hægt að ná stærri hópi
og þar með meiri tölfræðilegum áreiðanleika. Eftir
að hópurinn hafði verið skoðaður í heild (tafla I) var
hópnum skipt eftir því á hvaða aldri konurnar hófu
greiðslu í sjóðinn (tafla II). Biðtími er sá tími sem er
látinn líða frá skráningu hverrar konu í sjóðinn þar til
fylgitími hefst. I þessari rannsókn var biðtími notaður
til að vega og meta áhrif þess að „skrást inn” í ákveð-
inn þjóðfélagshóp (tafla III). Tímann frá fyrstu til síð-
ustu greiðslu í lífeyrissjóðinn skilgreindum við sem
starfstíma. Greiðslur þurftu ekki að vera samfelldar.
Petta var gert þannig vegna þess að við töldum að
konur sem höfðu verið viðloðandi sjóðinn í lengri
tíma væru líklegri en aðrar til að tilheyra félagslegum
hópi iðnverkakvenna (tafla IV).
Loks skiptum við hópnum upp eftir því hvenær
konurnar komu inn í lífeyrissjóðinn (tafla V). Annars
vegar voru þær sem komu inn í sjóðinn á tímabilinu
1975-1984, hins vegar þær sem hófu lífeyrisgreiðslur á
tímabilinu 1985-1995. Petta var gert til að sjá hvort
mögulegt bil á milli þjóðfélagshópanna færi breikk-
andi eins og sást þegar nýgengi krabbameina var at-
hugað meðal verkakvenna (23).
Með samkeyrslu við Þjóðskrá og skrá yfir horfna
kom í ljós hve margar konur höfðu dáið í hópnum á
fylgitímabilinu og samkeyrsla við Dánarmeinaskrá
leiddi í ljós hverjar dánarorsakirnar voru samkvæmt
dánarvottorðum. Við eftirgrennslan kom í ljós að
átta einstaklingar sem höfðu átt lögheimili erlendis
þegar þeir létust fundust ekki í Dánarmeinaskrá.
Vottorð bárust seint eða ekki en þau vottorð sem
bárust voru fundin í geymslu og dánarmein skráð. I
þeim örfáu tilfellum þegar vottorð fannst ekki voru
dánarmeinin skráð sem óþekkt. Níunda útgáfa
Hinnar alþjóðlegu sjúkdóma- og dánarmeinaskrár
var notuð við flokkunina (26). Stöðluð dánartölu-
hlutföll, SDH, og 95% öryggisbil, 95% ÖB, voru
reiknuð (27, 28) og gengið út frá log-normal dreif-
ingu. Staðalþýðið byggðist á meðalþýði og meðal-
dánartíðni íslenskra kvenna á árabilinu 1981 til 1995 í
10 ára aldursflokkum samkvæmt upplýsingum frá
Hagstofu Islands. Aðgengilegar upplýsingar um dán-
artíðni íslenskra kvenna á árabilinu 1981-1995 voru
fáanlegar hjá Hagstofunni og var því notast við það
tímabil við stöðlunina þótt það væri styttra en fylgi-
tíminn.
Niöurstöður
Dánartíðnin var lág í hópnum bæði vegna krabba-
meina og annarra dánarmeina (tafla I). Undantekn-
ing var dánartíðni vegna voveiflegra dauðsfalla en
þar var dánartöluhlutfallið 1,79 (95% ÖB 1,45-2,19).
Dánartöluhlutfall vegna krabbameina í öndunarfær-
um var 1,04 (95% ÖB 0,80-1,34) en vegna blóðþurrð-
arsjúkdóma hjarta 0,77 (95% ÖB 0,65-0,91). Þegar
hópnum var skipt eftir því á hvaða aldri konurnar
greiddu fyrst til sjóðsins (tafla II) var dánartöluhlut-
fallið vegna allra dánarmeina hæst meðal þeirra sem
hófu greiðslur á aldrinum 20-29 ára en lægst meðal
þeirra sem greiddu fyrst í sjóðinn fertugar eða eldri.
Dánartöluhlutfall vegna krabbameina í öndunarfær-
um var hæst í hópnum sem hóf greiðslur 20-29 ára
2,21 (95% ÖB 0,71-5,16), dánartöluhlutfall vegna
blóðþurrðarsjúkdóma hjarta var yfirleitt lágt. Staðl-
aða dánartöluhlutfallið var reyndar 1,57 í yngsta
hópnum, en öryggisbilið var mjög vítt (95% ÖB 0,02-
8,75). Dánartöluhlutfall vegna voveiflegra dauðsfalla
var hátt í öllum aldurshópum og svipað meðal þeirra
sem hófu lífeyrissjóðsgreiðslur seint og snemma á
ævinni. Þegar hópurinn var skoðaður með mismun-
andi löngum biðtíma (tafla III) var dánartöluhlutfall-
ið ætíð lágt nema vegna voveiflegra dauðsfalla þegar
5 ára biðtími var notaður, það er 1,39 (95% ÖB 1,08-
Læknablaðið 2002/88 197