Læknablaðið - 15.03.2002, Blaðsíða 42

FRÆÐIGREINAR / FÓLASÍNNOTKUN Á MEÐGÖNGU
konum á íslandi, meðal annars vegna þess að svar-
hlutl'all er mjög hátt eða 88,3%.
Einnig er hægt að benda á að konurnar voru
barnshafandi þegar þær svöruðu spurningalistanum
og eykur það á áreiðanleika svaranna.
Mjög fáar konur taka fólasín daglega fyrir þungun
eða innan við 10%. Þetta er sambærilegt við eldri er-
lendar rannsóknir (18). Svo virðist sem áróður heil-
brigðisyfirvalda í nágrannalöndum hafi borið nokk-
urn árangur því inntaka fólasíns hefur farið vaxandi
(15,17).
A þeim tíma sem rannsóknin fór fram var stefna
íslenskra heilbrigðisyfirvalda varðandi notkun fólasíns
barnshafandi kvenna í mótun og almenn tilmæli um
notkun þess ekki hafin hér á landi. Þessar niðurstöð-
ur má því nota til viðmiðunar síðar til að sjá hvort
skipuleg kynning varðandi gagnsemi fólasíns til heil-
brigðisstarfsfólks og kvenna á barneignaaldri skili
árangri og til lengri tíma hvort hún leiði til fækkunar
á miðtaugakerfisgöllum.
Samkvæmt niðurstöðum rannsóknarinnar er fátítt
að konum sé ráðlagt að taka fólasín fyrir þungun. Þær
sem fá ráðleggingar um fólasíntöku eru líklegastar til
að fá ráðleggingar frá fæðingarlæknum eða ljós-
móður en sjaldnar frá öðrum og nær aldrei frá heim-
ilislækni.
Aldur, menntun, fyrri fæðingar og aldur fyrri
barna virðist engin áhrif hafa á hvort konur taki
fólasín fyrir þungun eða ekki. Um 40% kvenna taka
fólasín reglulega á fyrstu mánuðum meðgöngu. Þetta
eru mun fleiri en taka fólasín fyrir þungun og bendir
til að konur fái fræðslu um gagnsemi fólasíns eftir að
þær verða barnshafandi eða geri sér ekki grein fyrir
gagnsemi fólasíntöku fyrir þungun.
Einungis tæpur þriðjungur kvenna töldu sig ekki
hafa heyrt um forvarnargildi fólasíns þegar rann-
sóknin fór fram og er það sambærilegt við aðrar
rannsóknir (19, 17). Athyglisvert er að fjórðungur
kvenna hafði heyrt um forvarnargildi fólasíns annars
staðar en frá heilbrigðisstarfsfólki og beinir það
sjónum að því á hvaða vettvangi og hverjir séu best
fallnir til að veita þessa fræðslu.
Svo virðist sem inntaka fólasíns á meðgöngu og
þekking um forvarnargildi fólasíns sé ekki nægjanleg
til að konur hyggist taka fólasín í næstu meðgöngu
eða þær hafi ekki skilið fullkomlega tilgang með töku
fólasíns. Þetta er í samræmi við niðurstöður rann-
sóknarinnar um litla fólasíntöku fyrir þungun og á
meðgöngu þó þekking um forvarnargildi virðist
koma fram og vera til staðar hjá flestum þeirra
kvenna sem þátt tóku í rannsókninni. Samkvæmt
niðurstöðum rannsóknarinnar virðist ekki nægjan-
legt að konan hafi heyrt um forvarnargildi fólasíns til
að hún taki fólasín fyrir þungun og á meðgöngu í for-
varnarskyni. Hvernig upplýsingum er komið á fram-
færi og af hverjum gæti hugsanlega skipt máli í þessu
sambandi.
Meirihluti kvenna sem tók þátt í rannsókninni
kveðst myndu taka fólasín í forvarnarskyni á næstu
meðgöngu og stingur það í stúf við niðurstöður um
litla fólasíntöku fyrir þungun og á meðgöngu. Þetta
gæti hugsanlega bent til þess að kynningarblað rann-
sóknarinnar hafi breytt afstöðu kvennanna og þær
álitið fólasíntöku sjálfsagða hér eftir.
Fram kom að 62,9% kvenna ákváðu þungun fyrir-
fram og virðist það hlutfall eilítið hærra en í rann-
sóknum erlendis (3, 16, 19). Því mætti ætla að fleiri
konur tækju fólasín fyrir þungun ef þekking varðandi
gagnsemi væri almenn meðal kvenna á íslandi.
Fyrirfram ákveðnar þunganir eru sjaldgæfar hjá kon-
um á aldrinum 15-24 ára samkvæmt þessari rannsókn
og hjá þeim sem ganga með sitt fyrsta barn. Til að
gagnsemi fólasíns nái til þessara kvenna og minnki
líkur á miðtaugakerfisgöllum og afieiðingum þeirra
verður fræðsla um forvarnargildi að beinast að öllum
konum á barneignaaldri en ekki aðeins þeim sem
ákveða þungun fyrirfram. Huga verður að því með
hvaða hætti upplýsingum er komið á framfæri.
Fræðsla til heilbrigðisstarfsfólks og almennings
þarf að haldast í hendur til að vitneskja varðandi for-
varnargildi verði sem víðtækust. Þannig verður þekk-
ing um forvarnargildi fólasíns almenn í þjóðfélaginu
og vænlegast að árangur náist.
Þakklr
Sérstakar þakkir fá ljósmæður og ritari mæðravernd-
ar Heilsugæslustöðvarinnar á Akureyri fyrir aðstoð
við framkvæmd rannsóknarinnar. Vísindasjóður fé-
lags íslenskra heimilislækna og Vísindasjóður félags
íslenskra hjúkrunarfræðinga fá þakkir fyrir styrkveit-
ingu til rannsóknarinnar. Einnig fær Grétar Þór Ey-
þórsson framkvæmdarstjóri RHA þakkir fyrir töl-
fræðilega úrvinnlu og Oskar Þór Halldórsson land-
fræðingur fyrir yfirlestur handrits.
Heimildir
1. The MRC Vitamin Research Study Group. Prevention of
neural tube defects: Results of the Medical Research Council
Vitamin Study. Lancet 1991; 338:131-7.
2. Laurence KM, James N, Miller MH, Tennant GB, Campbell H.
Double-blind randomised controlled trial of folate treatment
before conception to prevent recurrence of neural tube
defects. Br Med J 1981; 282:1509-11.
3. Werler MM, Shapiro S, Mitchell AA. Periconceptional folic
acid exposure and risk of occurrent neural tube defects. JAMA
1993; 269:1257-61.
4. Kirke PN, Daly LE, Molloy A, Weir DG, Scott JM. Maternal
folate status and risk of neural tube defects, [letter]. Lancet
1996; 348: 67.
5. Centers for disease control. Recommendations for the use of
folic acid to reduce the number of cases of spina bifida and
other neural tube defects. Morb Mortal Wkly Rep 1992; 41
(no. RR-14).
6. Rasmussen LB, Andersen NL, Andersson G, Lange AP,
Rasmussen K, Skak-Iversen L, et al. Folate and neural tube
defects. Dan Med Bull 1998; 45: 213-7.
7. Tell GS, Vollset SE, Lande B, Pedersen JI, Loken EB,
Jacobsen BK. Folat og helse-ny kunnskap og nye anbefalinger.
Tidsskr Nor Lægeforen 1998; 118:3155-60.
8. Kihlberg R, Bui TH, Jorgensen C, Soderhjelm L. Folsyra
218 Læknablaðið 2002/88