Læknablaðið - 15.09.2002, Blaðsíða 36

FRÆÐIGREINAR / HJARTA- OG ÆÐASJÚKDÓMAR
hnoð. Mun líklegra er að gera gagn með slíkum við-
brögðum en ógagn.
Hjartastoppi getur fylgt krampi, en slíkt er stund-
um í formi tilviljunarkennds skjálfta eða vöðvasam-
dráttar sem getur verið ólíkt því sem sést hjá fólki
með krampa vegna flogaveiki. Þó getur á stundum
verið erfitt að greina þar á milli.
Okkur þykir ekki ástæða til að mæla með neinum
breytingum á kennslu grunnendurlífgunar sem stend-
ur þó áherslur þar kunni ef til vill að breytast á næstu
árum. Grunnendurlífgun verður áfram kennd á þann
hátt að áhersla er lögð á bæði hjartahnoð og öndun-
araðstoð. Þær nýju áherslur sem kynntar eru hér eru
fyrst og fremst settar fram með það í huga að auka
þátttöku þeirra í grunnendurlífgun sem annars hefðu
ekki tekið þátt í slíku af einhveijum ástæðum.
Með hliðsjón af ofansögðu leggjum við til að við-
brögð við hjartastoppi utan sjúkrahúss hjá fullorðn-
um verði einfölduð. Fyrstu viðbrögðin yrðu að hringja
í 112 og fá sjúkrabifreið með rafstuðsgjafa á vettvang
sem fyrst. Meðan beðið er skal síðan hefja hjarta-
hnoð nema vitni hafi þjálfun í fullri endurlífgun og
treysti sér til að framkvæma slíkt (15). Auðvelt er
fyrir leikmenn að muna þessi viðbrögð með tveimur
einföldum orðum - hringja og hnoða.
Heimildir
1. Cummins RO, Eisenberg MS, Hallstrom AP, Litwin PE.
Survival of out of hospital cardiac arrest with early initiation of
CPR. Am J Emerg Med 1985; 3:114-8.
2. Eisenberg MS, Berger L, Hallstrom AL. Cardiac resuscitation
in the community. JAMA 1979; 241:1905-7.
3. Ewy GA. Cardiopulmonary resuscitation-strengthening the
links in the chain of survival. N Eng J Med 2000; 342: 1599-
1601.
4. Locke CJ, Berg BA, Sanders AS, Davis MF, Milander MH,
Kern KB, Ewy GA. Bystander cardiopulmonary resuscitation:
concerns about mouth to mouth contact. Arch Int Med 1995;
155: 938-43.
5. Brenner BE. Reluctance of internists and medical nurses to
perform mouth to mouth resuscitation. Arch Int Med 1993;
153:1763-9.
6. Arnar DO, Gizurarson S, Baldursson J. Viðhorf íslendinga til
framkvæmdar endurlífgunar utan sjúkrahúss. Læknablaðið
2001; 87: 777-80
7. Sigurðsson G, Þorgeirsson G. Sérhæfð endurlífgun utan
sjúkrahúsa á Reykjavíkursvæðinu setting in thel991-1996.
Læknablaðið 2000; 86: 669-73.
8. Chandra NC, Gruben KG, Tsitlik JE, Brower R, Guerci AD,
Halperin HH, et al. Observations of ventilation during resusci-
tation in a canine model. Circulation 1994; 90: 3070-5.
9. Berg BA, Kern KB, Sanders AB, Otto CW, Hilwig RW, Ewy
GA. Bystander cardiopulmonary resuscitation. Is ventilation
necessary? Circulation 1993; 88:1907-15.
10. Berg BA, Kern KB, Hilwig RW, Berg MD, Sanders AB, Otto
CW, Ewy GA. Assisted ventilation does not improve outcome
in a porcine model of single-rescuer bystander cardiopulmo-
nary resuscitation. Circulation 1997; 95:1635-41.
11. Bossaert L, Van Hoeyweghen R, for the Cerebral resuscita-
tion study group. Evaluation of cardiopulmonary resuscitation
techniques. Resuscitation 1989; 17:Suppl: S99-S109.
12. Hallstrom A, Cobb L, Johnson E, Copass M. Cardiopulmo-
nary resuscitation by chest compression alone or with mouth-
to-mouth ventilation. N Eng J Med 2000; 342:1546-53.
13. Assar D, Chamberlain D, Colquhoun M. Randomized con-
trolled trials of staged teaching for basic life support: 1. Skill
acquisition at bronce stage. Resuscitation 2000; 45: 7-15.
14. Berg RA, Sanders AB, Kern KB, Hilwig RW, Heidenreich JW,
Porter ME, et al. Adverse hemodynamic effects of interrup-
ting chest compression for rescue breathing during cardiopul-
monary resuscitation for ventricular fibrillation cardiac arrest.
Circulation 2001; 104: 2465-70.
15. Guidelines 2000 for cardiopulmonary resuscitation and emer-
gency cardiovascular care. Circulation 2000; 102:1-1-1-384.
16. Marelson S, Þorgeirsson G. Skyndidauði utan spítala á Reykja-
víkursvæðinu árin 1987 til 1999 af öðrum ástæðum en hjarta-
sjúkdómum. Læknablaðið 2001; 87: 973-8.
17. Rea TD, Eisenberg MS, Culley LL, Becker L. Dispatcher
assisted cardiopulmonary resuscitation and survival in cardiac
arrest. Circulation 2001; 104: 2513-6.
Fosamax 70 mg
MSD
TÖFLUR; M 05 B A 04
Hver tafla innihcldur: Acidum alendronatum 70 mg. Töflumar innihalda laktósu. Ábendingar: Meðferð á beinþynningu eftir tíðahvörf. Fosamax dregur úr hættu á samfalli hryggjarliða og mjaðmarbrotum. Skammtar og
lyfjagjöf: Ráðlagður skammtur er cin 70 mg tafla einu sinni í viku. Eftirfarandi atriði cru mikilvæg til þess að frásog alendrónats verði fullnægjandi: Fosamax verður að taka á fastandi maga að morgni, a.m.k. hálfri klukkustund
áður cn önnur lyf eru tekin og fæðu eða drykkjar er neytt. Lyfið skal tekið inn með vatni. Aðrir drykkir (þ.á m. sódavatn), fæða og önnur lyf geta dregið úr frásogi alendrónats (sjá Milliverkanir). Sjúklingar ættu að fá kalk og
D-vítamín ef ekki er nægjanlcgt magn af því í fæðunni (sjá Vamaðarorð og varúðarrcglur). Notkun hjá öldmðum: í klínískum rannsóknum hafði aldur hvorki áhrif á verkun alendrónats né öryggi notkunar þess. Því er ekki
þörf á aðlögun skammta hjá öldruðum. Skert nýmastarfsemi: Aðlögun skammta er ekki nauðsynleg hjá sjúklingum með gauklasíunarhraða (GFR: Glomemlar filtration rate) meiri en 35 ml/mín. Alendrónat er ekki ráðlagt
fyrir sjúklinga mcð meiri skcrðingu á nýmastaifsemi (GFR < 35 ml/mín) þar sem nægileg rcynsla er ckki fyrir hcndi. Notkun hjá bömum: Alendrónat hefur ekki verið rannsakað m.t.t. notkunar fyrir böm og á því ekki að
gefa bömum lyfið. Notkun Fosamax 70 mg taflna hefur ekki verið rannsökuð m.t.t. meðferðar við beinþynningu af völdum sykurhrífandi barkstera.
Frábendingar : Óeðlilegt vélinda, cða annað scm seinkar tæmingu vélindans, s.s. þrengsli (strictura) eða vélindakrampi (achalasia), sjúklingar sem ekki geta setið eða staðið uppréttir í a.m.k. 30 mínútur, ofnæmi fyrir alendrónati
eða einhverjum hjálparefnanna, of lágt kalkgildi í blóði, Sjá einnig Vamaðarorð og varúðarreglur. Varnaðarorö og varúðarreglur: Alendrónat getur valdið staðbundinni ertingu í slímhúð í efri hluta vélindans. Þar sem sá
möguleiki er fyrir hendi að undirliggjandi sjúkdómur versni, skal gæta varúðar þegar alendrónat er gefjð sjúklingum með virka sjúkdóma í efri hluta meltingarvegar, svo sem kyngingarörðugleika, sjúkdóma í vélinda, eða
bólgusjúkdóm eða sár í maga eða skeifugöm. Ennfremur þeim sem hafa nýlega(á síðastliðnu ári) haft sjúkdóma í meltingarvcgi svo sem sár eða blæðingu og þeim sem gengist hafa undir skurðaðgerð á efri hluta meltingarvegar,
að undanskilinni magaportslögun (pyloroplasty) (sjá Frábendingar). Aukavcrkanir á vélinda (sem geta vcrið svo alvarlegar að sjúkrahúsinnlögn er nauðsynleg) s.s. vélindabólga, vélindasár og fleiður í vélinda sem í sjaidgæfum
tilvikum hafa leitt til þrengingar í vélinda, hafa verið skráðar hjá sjúklingum í meðfcrð með alendrónati. Læknar ættu því að vera á verði gagnvart einkennum sem benda til áhrifa á vélinda og benda skal sjúklingunum á að
hætta að taka inn alcndrónat og leita til læknis ef þeir verða varir við kyngingarörðuglcika, verki við kyngingu, verk undir bringubeini eða brjóstsviða sem fer versnandi eða hefur ekki verið til staðar áður. Hættan á alvarlcgum
aukaverkunum í vélinda virðist vera meiri hjá sjúklingum sem ekki taka alendrónat inn á réttan hátt og/eða halda áfram að taka inn alendrónat eftir að einkenni koma fram sem benda til ertingar í vélinda. Það er mjög mikilvægt
að sjúklingar fái fullnægjandi leiðbciningar um það hvemig bcri að taka lyfið inn og að þeir skilji þær til hlítar (sjá Skammtar og lyfjagjöf). Upplýsa skal sjúklinga um að sé leiðbciningunum ekki fylgt geti það aukið hættu á
vandamálum í vélinda. Þrátt fyrir að ekki hafi komið fram aukin áhætta í víðtækum klíntskum rannsóknum, hafa maga- og skeifugamarsár í sjaldgæfum tilvikum verið skráð, við almcnna notkun lyfsins, sum alvarleg og með
fylgikvillum. Orsakasamband hefur samt ekki verið útilokað. Sjúklingar skulu fá leiðbeiningar um hvað þeim beri að gera gleymi þcir að taka skammt af Fosamax, en þeir skulu taka töflu strax morguninn eftir að þeir muna
eftir því. Ekki skal taka tvær töflur sama daginn, en halda^skal áfram að taka eina töflu einu sinni í viku á þeim degi sem upphaflcga var valinn. Alcndrónat cr ekki ráðlagt fyrir sjúklinga með skerta nýmastarfsemi þegar
GFR er minna en 35 ml/mín (sjá Skammtar og lyfjagjöO- Ihuga skal aðrar orsakir bcinþynningar en östrógenskort og aldur. Leiðrétta þarf lágt kalkgildi í blóði áður en meðferð mcð alendrónati er hafin (sjá Frábendingar).
Aðrar tmflanir á cfnaskiptum (svo sem D-vítamínskort) þarf cinnig að mcðhöndla á árangursríkan hátt. Þar sem alendrónat tekur þátt í að auka steincfni í beinum, getur minniháttar lækkun í styrk kalks og fosfats í sermi
komið fram, sérstaklega hjá sjúklingum sem fá sykurhrífandi barkstera (glucocorticoids), cn þeir eiga á hættu að kalkfrásog minnki. Mikilvægt er því að tryggja að sjúklingar sem taka sykurstera fái nægjanlegt kalk og D-
vítamín.Milliverkanir: Mjög líklegt cr að matur og drykkur (þ.á m. sódavatn), kalk, sýmbindandi lyf og önnur lyf dragi úr frásogi alendrónats séu þau tekin inn samtímis því. Því eiga sjúklingar að láta a.m.k. hálfa klukkustund
líða frá því að þeir taka inn alendrónat, þar til þeir taka inn önnur lyf (sjá Skammtar og lyfjagjöf og Lyfjahvörf). Ekki er búist við ncinum öðmm milliverkunum sem hafa klíníska þýðingu. Sumir sjúklinganna í klínískum
rannsóknum fengu östrógcnmeðferð (í leggöng, um húð cða til inntöku) á meðan þeir vom á alendrónat meðferð. Engar aukaverkanir komu fram í tengslum við þcssa samhliða meðferð. Þó að ckki hafi verið gerðar sérstakar
rannsóknir á milliverkunum var alcndrónat notað samhliða fjölda annarra algengra Iyfja í klínískum rannsóknum, án nokkurra klínískra einkcnna um aukaverkanir. Meðganga og brjóstagjöf: Fullnægjandi upplýsingar um
notkun alendrónats á meðgöngu liggja ekki fyrir. Rannsóknir á dýmm bcnda ekki til beinna skaðlegra áhrifa m.t.t. meðgöngu, fósturþroska eða þroska cftir fæðingu. Þegar alendrónat var gefið rottum á meðgöngu olli það
crfiðleikum við got í tengslum við lágt kalkgildi í blóði. Af þessum orsökum ætti ekki að nota alendrónat á meðgöngu. Ekki er vitað hvort alendrónat skilst út í brjóstamjólk. Því ættu konur með böm á brjósti ckki að nota
alendrónat. Akstur og stjórnun vinnuvéla: Engin áhrif á aksturshæfni eða hæfni til að stjóma vélbúnaði hafa komið fram. Aukavcrkanir: Algengar (>1%): Meltingarfæri: Kviðverkir, meltingartmflanir, hægðatregða,
niðurgangur, vindgangur, vélindasár*, blóð í hægðum (melaena), kyngingarörðugleikar*, uppþcmba, súrt bakflæði, ógleði. Stoðkerfi: Verkir í stoðkerfi (beinum, vöðvum, liðum). Taugakerfi:Höfuðverkur.SjaIdgæfar,(0.1-
1%): Almennar:Útbrot, roði. Meltingarfæri: Ógleði, uppköst, bólga í magaslímhúð, bólga í vélindaslímhúð*, fleiður í vélinda*. Mjög sjaldgæfar (<1%): Almennar: Ofnæmisviðbrögð þ.á m. ofsakláði og ofsabjúgur. Útbrot
ásamt Ijósnæmi. Meltingarfæri: Þrengslamyndun í vélinda*, sár í munnkoki*, rof, sár cða blæðingar í efri hlutameltingarvegar, en ekki cr hægt að útiloka að um orsakasamband sé að ræða. Sérhæfð skilningarvit: Æðahjúpsbólga
(uveitis). * Sjá Vamaðarorð og varúðarreglur og Skammtar og lyfjagjöf. Niðurstöður blóðrannsókna: í klínískum rannsóknum kom fram tímabundin, væg, einkennalaus lækkun á kalsíum- og fosfatgildum í blóði hjá u.þ.b.
18% og 10% sjúklinga í meðferð með 10 mg/dag af alendrónati, en hjá u.þ.b. 12% og 3% þeirra sem fengu lyfleysu. Þrátt fyrir það var tíðni kalsíumlækkunar í < 8,0 mg/dl (2,0 mmól/1) og fosfatlækkunar í £ 2,0 mg/dl (0,65
mmól/1) svipuð hjá báðum hópunum. Ofskömmtun: Of lágt kalsíumgildi í blóði, of lágt fosfatgildi í blóði og aukaverkanir í efri hluta meltingarvegar, s.s. magaóþægindi, brjóstsviði, bólga í slímhúð í vélinda, bólga í
magaslímhúð eða sár geta hlotist af inntöku of stórra skammta. Engar sértækar upplýsingar eru fyrir hendi um meðferð vegna ofskömmtunar alendrónats. Gefa skal mjólk eða sýrubindandi lyf til þess að binda alendrónat.
Vegna hættu á crtingu í vélinda skal ekki framkalla uppköst og sjúklingurinn ætti að sitja eða standa uppréttur. P;ikkningar og verð (apríl, 2002): 4 stk. 5297 kr; 12 stk. 13632 kr. Afgreiðslutilhögun: Lyfseðilsskylda.
Greiðsluþátttaka: E. Handhafi markaOsleyfis: Merck Sharp & Dohme, B.V., Haarlem, Holland. UmboOsaOili á Islandi: Farmasía ehf, Síðumúla 32, 108 Reykjavík.
648 Læknablaðið 2002/88