Læknablaðið - 15.02.2005, Blaðsíða 14

FRÆÐIGREINAR / HEILSUFAR ALDRAÐRA
og sjúkdómsgreiningar við komu. Skráðar voru
algengustu heilsufarsbreytur á dvalartíma, byltur og
brot, vitjanir lækna og samráðskvaðningar. Stigun
meðferðar, dánarstaður og dánarmein, meðalaldur
og meðaldvalartími voru skráð.
Niðurstööur: Rannsóknin náði til 385 heintilismanna,
279 kvenna og 106 karla. Meðalaldur við komu var 85
(± 7) ár fyrir bæði kynin og breyttist ekki marktækt á
þessum 20 árum. Fyrstu fjögur árin komu flestir heim-
ilismanna úr heimahúsum eða úr þjónustuíbúðum
fyrir aldraða en á síðasta tímabilinu komu um 60%
beint frá sjúkrahúsum. Hreyfihömlun og heilabilun
voru talin algengustu vandamál heimilismanna við
komu og algengi þeirra fór vaxandi með árunum.
Algengustu sjúkdómsgreiningar við komu voru
heilabilun (56%), kransæðasjúkdómar (46%), beinbrot
(35%) og heilaáföll (27%). Parkinsonsjúkdómur og full-
orðinssykursýki komu mun sjaldnar fyrir, eða í um 6%
tilfella. Meðalfjöldi stiga á vistunarmati aldraðra (eftir
1991) var 57 stig (± 17), fjöldi lyfja á mann við komu
voru 5,3 (± 3) og inntaka geð- og róandi lyfja 1,1 (±1).
Algengustu heilsufarsáföll á dvalartíma voru sýk-
ingar í þvagfærum og lungum, kviðverkir, hjartabilun,
hjarta- og heilaáföll og lungnateppa. Mjaðmarbrot
voru 45 (12%) og önnur beinbrot 47. Skráðar vitjanir
lækna fóru vaxandi með árunum. Dánartíðni fór vax-
andi fyrstu árin en var að meðaltali 29% á ári yfir alll
tímabilið. Líknarmeðferð var algengasta meðferð-
arstig heimilismanna undir lokin. Fyrstu fjögur árin
áttu 64% andláta heimilismanna sér stað á sjúkrahúsi
en aðeins 2% síðustu árin. Algengasta skráða dánar-
meinið var lungnabólga. Meðaldvalartími mældist
lengstur á árunum 1991-94 en styttist og var 2,6 ár á
síðasta tímabilinu.
Ályktun: Þessi afturvirka rannsókn sýnir vaxandi
hrumleika aldraðs fólks sem vistaðist á Droplaugar-
stöðum hjúkrunarheimili undanfarin 20 ár. Með ár-
unum komu heimilismenn oftar beint frá legudeild á
sjúkrahúsi. Á tímabilinu breyttist dánarstaður heim-
ilismanna frá sjúkrahúsi yfir til heimilisins sjálfs í takt
við breytt viðhorf til dánarferlis og samfara umræðu
um útgefnar leiðbeiningar um lífslokameðferð. Nið-
urstöður benda til aukinnar skilvirkni í vistunarmati
og heildrænni umönnunar á hjúkrunarheimilinu.
Þessi þróun samræmist þeirri hugmyndafræði heil-
brigðisyfirvalda að aldraðir búi sem lengst á eigin
heimilum en hafi aðgang að hjúkrunarrýmum þegar
allt um þrýtur heima.
Inngangur
Hjúkrunarheimilið Droplaugarstaðir var tekið í notkun
á miðju ári 1982. Á starfstímanum hefur orðið víðtæk
þróun í öldrunarþjónustu í Reykjavík. Sérmenntun á
sviði læknisfræði og hjúkrunar hefur eflst og fjölþátta
mat og meðferð aldraðra tekið stakkaskiptum.
Þessi rannsókn er afturvirk og lýsandi og beinist
að því að upplýsa um þær breytingar sem orðið hafa
á heilsufari aldraðra á hjúkrunarheimilinu á þessu
tímabili. Vitað var að miklar breytingar hafa orðið
á meðaldvalartíma og einnig var áhugavert að sjá á
hvern hátt starfsemi heimilisins kann að hafa breyst.
Á þessum tíma hefur orðið ákveðin framþróun með
tilkomu leiðbeininga við h'fslok, vistunarmats aldr-
aðra og RAI matskerfis og því fróðlegt að skoða áhrif
þessara og annarra þátta.
Efniviður og aðferðir
Rannsóknin nær yfir 20 ár, frá árinu 1983 til og með
árinu 2002. Tímabilinu var skipt í fimm fjögurra ára
tímabil til innbyrðis samanburðar. Heimilið var opn-
að á miðju ári 1982 en aðeins einn vistmaður lést á
því ári og er því ári sleppt í þessu uppgjöri. Heim-
ilinu var fyrstu árin skipt nokkurn veginn til helntinga
í vist- (36) og hjúkrunarheimili (32) sem eru rekin af
daggjöldunt frá ríkinu.
Eigandi heimilisins er Reykjavíkurborg og rekstr-
araðili þess er Félagsþjónustan í Reykjavík. Heimilið
er mikilvægur hlekkur í stofnanaþjónustu fyrir aldraða
Reykvíkinga. Daglegur rekstur hefur verið í höndurn
hjúkrunarfræðinga en læknisfræðileg umsjón í hönd-
um sérfræðinga í lyf- og öldrunarlækningum frá öldr-
unareiningu lyflækningadeildar Borgarspítala, síðar
öldrunarlækningadeild, því næst samkvæmt þjónustu-
samningi við öldrunarsvið Sjúkrahúss Reykjavíkur og
loks Landspítala.
Með vaxandi þörf fyrir hjúkrunarþjónustu fjölg-
aði þeim sjúklingum sem töldust til hjúkrunarýmis á
vistdeild þar til heimilinu var alfarið breytt í hjúkr-
unarheimili árið 1996. Þá voru tvö rými tekin fyrir
hvfldarpláss og föstum plássum fækkaði við það úr 68
í 66. Á heimilinu hafa vistmenn átt greiðan aðgang að
sjúkraþjálfun og hjúkrunin verið einstaklingsmiðuð.
Endurhæfingarstarf hefur verið eflt og bætt var við
stöðugildi iðjuþjálfa fyrir nokkrum árum.
Reglulegar komur læknis hafa að jafnaði verið fjór-
ar á viku og læknirinn situr teymisfundi með hjúkrun-
arfræðingum þar sem farið er yfir allar sjúkraskrár.
Læknirinn handritar í dagál heimilismanns við breyt-
ingar á meðferð eða sjúkdómsáföll. Frá árinu 1983
hefur sami sérfræðilæknirinn starfað við heimilið og
frá árinu 1999 bættist við sérfræðingur í heimilislækn-
ingum með starfsreynslu frá öldrunarlækningadeild.
Vaktþjónusta sérfræðilækna hefur verið tiltæk allan
sólarhringinn utan dagvinnutíma allt frá upphafi.
Árið 1991 var farið að framkvæma svokallað vist-
unarmat aldraðra (1). R Al-matskerfi (þýtt: Raunveru-
legur Aðbúnaður íbúa) fyrir þjónustuþarfir heimilis-
manna var tekið upp árið 1998 (2, 3). Rannsóknin er
samþykkt af Tölvunefnd og Vísindasiðanefnd.
Farið var yfir dagála allra heimilismanna sem lét-
154 Læknablaðið 2005/91