Læknablaðið - 15.02.2005, Blaðsíða 21

FRÆÐIGREINAR / KALKVAKAÓHÓF
Algengi og orsakir afleidds kalkvakaóhófs
meðal fullorðinna á höfuðborgarsvæðinu
Snorri Laxdal
Karlsson1
LÆKNANEMI
Ólafur Skúli
Indriðason2
SÉRFRÆÐINGUR
í LYFLÆKNINGUM
OG NÝRNASJÚKDÓMUM
Leifur Franzson3
LYFJAFRÆÐINGUR
Gunnar
Sigurðsson1,2
SÉRFRÆÐINGUR
í INNKIRTLA- OG
EFNASKIPTASJÚKDÓMUM
‘Læknadeild Háskóla íslands,
flyflækningadeild Landspítala,
3rannsóknarstofnun Land-
spítala.
Fyrirspurnir og bréfaskipti:
Gunnar Sigurðsson
innkirtla- og efnaskiptasjúk-
dómadeild, E-7
Landspítala Fossvogi,
108 Reykjavík.
Sími: 543-1000,
fax: 543-6568.
gunnars@landspitali.is
Lykilorð: kalkkirtlahormón,
afleitt kalkvakaóhóf kalsíum,
D-vítamín, faraldsfrœði.
Ágrip
Inngangur: Afieitt kalkvakaóhóf (secondary hyper-
parathyroidism) má rekja til lækkunar á styrk jónaðs
kalsíum í blóði sem getur stafað af ýmsum orsökum.
Tilgangur þessarar rannsóknar var að kanna algengi
og orsakir afleidds kalkvakaóhófs meðal fullorðinna á
höfuðborgarsvæðinu og tengsl kalkkirtlahormóns við
breytur sem kunna að skýra aldursbundna hækkun
þess. Slík þekking hefði klíníska þýðingu við túlkun á
niðurstöðum mælinga á PTH (parathyroid hormone
- kalkvakaóhóf).
Efniviður og aðferðir: Gögn voru fengin úr þversniðs-
rannsókn á slembiúrtaki af fullorðnum einstaklingum
á höfuðborgarsvæðinu sem framkvæmd var frá febrú-
ar 2001 til janúar 2003. Þátttakendur svöruðu ítarleg-
um spurningalista varðandi heilsufar, lífsstíl og matar-
venjur. Teknar voru blóðprufur, hæð og þyngd mæld
og líkamssamsetning. PTH var mælt með ECLIA
aðferð (Roche Diagnostics). Líkamssamsetning var
ntæld með DXA (dual energy X-ray absorptiometry).
Greiningarskilmerki fyrir afleiddu kalkvakaóhófi voru
PTH >65 ng/1 og jónað kalsíum <1,25 mmól/1. Ónógt
D-vítamín var skilgreint sem 25(OH)D milli 25 og
45 nmól/i (RIA), D-vítamínskortur skilgreindur sem
25(OH)D <25 nmól/1, ónóg kalkinntaka <800 mg/dag
(samkvæmt spurningalista) og skert nýrnastarfsemi
sem cystatín-C >1,55 mg/1. Við athuguðum fylgni
PTH við aðrar breytur nteð fylgnistuðli Spearmans
og línulegri aðhvarfsgreiningu.
Niðurstöður: Alls var 2310 einstaklingum á aldrin-
um 30-85 ára boðin þátttaka, 1630 (um það bil 70%)
mættu, þar af 586 karlar og 1023 konur. Af þessunt
hópi var 21 einstaklingur útilokaður frá þátttöku
vegna frumkalkvakaóhófs. Við fundurn 106 (6,6%)
einstaklinga með afleitt kalkvakaóhóf, 79 (7,7%)
konur og 27 (4,6%) karlar (p<0,01 milli kynja). Hugs-
anleg skýring fannst í flestum tilfellum (90,6%) og var
D-vítamínskortur eða ónóg D-vítamínneysla algeng-
ustu orsakirnar (73 %). Aðrar mikilvægar orsakir voru
hár líkamsþyngdarstuðull, ónóg kalkinntaka, skert
nýrnastarfsemi og notkun fúrósemíðs. Margir höfðu
fleiri en eina hugsanlega orsök. PTH hafði marktæk
tengsl við aldur og marktæka hlutafylgni við jónað
ENGLISH SUMMARY
Karlsson SL, Indriðason ÓS, Franzson L,
Sigurðsson G
Prevalence of secondary hyperparathyroidism
(SHPT) and causal factors in adult population in
Reykjavík area
Læknablaðið 2005; 91:161-9
Introduction: SHPT is a consequence of decreased
concentration of ionized calcium in blood, which may
have many causes. The purpose of this study was to as-
sess the prevalence and contributing factors of SHPT in
an adult lcelandic population and explore the relationship
between PTH and other variables which might explain
age related increase in PTH. Such knowledge might be
helpful in evaluating the results of PTH measurements.
Methods and Study Group: The study group was a
random sample of men and women in the Reykjavik area,
30-85 years of age. Serum PTH was measured by ECLIA
(Roche Diagnostics), serum 25(OH)D by RIA (DiaSorin),
and body composition by DXA. SHPT was defined as
PTH >65 ng/l and ionized calcium <1.25 mmol/l. Inad-
equate vitamin D was defined as serum 25(OH)D 25-45
nmol/l and vitamin D deficiency <25 nmol/l, inadequate
calcium intake <800 mg/day (from questionnaire) and
reduced kidney function as serum cystatin-C >1.55 ng/l.
The relationship between PTH and other variables was
assessed by Spearman’s correlation coefficient and linear
regression.
Results: Of 2,310 individuals invited 1,630 attended
(70%), 586 men and 1,023 women. Further 21 were
excluded because of primary hyperparathyroidism. Of the
total group 6.6% did have SHPT, 7.7% of the women and
4.6% of men (p<0.01 by gender). Underlying causes were
identified in 90% of cases, most commonly inadequate
vitamin D (73%). Other important causes were obesity,
inadequate calcium intake, reduced kidney function and
furosemide intake. Many individuals did have more than
one possible underlying cause.
The concentration of PTH was found in a multivariate
linear regression to be associated with age, ionized
calcium, 25(OH)D, cystatin-C, smoking, and BMI, esp-
ecially fat mass. Testosterone did have a weak negative
relationship with PTH in men.
Conclusions: Most cases of SHPT could be explained
by known causes and far the commonest was inadeq-
uate vitamin D. The prevalence of SHPT in lceland is
probably higher than described elsewhere, possibly due
to less sunlight exposure. These results would suggest
that a greater intake of vitamin D is needed in lceland.
The relationship of PTH with body composition, espec-
ially fat mass, sex hormones and smoking, needs further
evaluation.
Keywords: Parathyroid hormone, secondary hyperparathyroid-
ism, caicium, vitamin D, epidemiology.
Correspondance: Gunnar Sigurðsson, gunnars@iandspitaii.is
Læknabl aðið 2005/91 161