Læknablaðið - 15.02.2005, Blaðsíða 65

UMRÆÐA & FRÉTTIR / ARFUR JÓNS STEFFENSEN
Sögur hermdar upp á Jón Steffensen
prófessor í læknadeild Háskóla íslands
Það var fyrir fimm eða sex árum að nokkrir eldri og
miðaldra læknar sátu saman við hádegisverðarborð á
Landspítalanum (við Flringbraut). Þeir áttu það allir sam-
eiginlegt að vera gamlir nemendur Jóns Steffensen pró-
fessors. Ræddar voru m.a. kennsluaðferðir hans í líffæra-
fræði. Sá yngsti í hópnum og sá er þetta ritar, rifjaði upp
nokkrar sögur sem hermdar voru upp á Jón og gengu
fjöllunum hærra á námsárum þess fyrrnefnda. Þá kom
í Ijós að sögur þessar voru óðum að gleymast, hinir í
hópnum bættu þó tveimur eða þremur við sem jafnframt
rifjuðust þá upp fyrir undirrituðum. Hann fór því á stúfana
og reyndi að bjarga fleirum frá gleymsku og er hér birtur
afraksturinn, alls 20 sögur. Sumar þeirra höfðu greinilega
þróast og voru til í ýmsum myndum. Títtnefndur ber þó
mesta ábyrgð á þeirri mynd sem sögurnar þirtast hér í.
Sagan „Þar fór þín, Stína" er þó algjörlega úr penna
Tryggva Ásmundssonar læknis. Tryggvi staðfesti einnig
að sagan „Áður en næsti dettur" sé alsönn. Sagan „Með
þvagálinn í rassvasanum" er efnislega frá Bjarna Jónas-
syni lækni. Þeir sem sögurnar lesa geta efalaust bætt
einhverju við eða lagfært. Það væri vel þegið.
Það er áberandi að flestar þessara sagna eru got-
raufarreknar og hefðu sennilega fæðst andvana í nú-
tíma andrúmi, þegar helmingur læknastúdenta eru dæt-
ur mæðra á rauðum sokkum. En hafa verður í huga að
margir þrautryðjenda nútímalæknisfræði voru bartskerar,
sem höfðu eytt sínu „kandídatsári" á vígvöllum Evrópu.
Forherst þar t.d. við að aflima menn ódeyft, þegar vein
sjúklings heyrðust ekki vegna sprengjugnýs. Þeir, sem
ekki forhertust, voru það fyrir af guðs náð. Völdust því
sennilega ákveðnar manngerðir, hörkutól/karlremþur,
til þessara starfa. Afsprengi þeirra voru enn á reiki um
skurðsali Vesturlanda langt fram yfir miðja 20. öldina.
Þessi andi herbúðanna (og verbúðanna) sveif lengi yfir
sæfðum vötnum sjúkrahúsanna. Nábýlið við nakta lík-
ama og vogskornar sálir, viðkvæm líffæri, sjúkdóma og
búksorgir, og sjálfan dauðann hefur eflaust magnað eða Kristín BjörnsdóttirogJón
haldið við þessum anda. Hann birtist líka í alþjóðlegri Steffensen. Myndin er úr
söngbók læknastúdenta, sem hægt var að kaupa í Bók- einkasafni þeirra hjóna.
sölu stúdenta á 7. áratugnum. En nú er öldin önnur.
Kaldranaleg kímni hefur oft verið frostlögurinn í
blóði okkar og birtist sennilega í útþynntri mynd í þessu
smælki sem hér fer á eftir. Mágur minn, sem lærði sálar-
fræði við Svartaskóla í París upp úr miðri 20. öld, sagði
mér að nemendum þar hafi þótt læknastúdenta vart í
húsum hafandi vegna bersögli þeirra og virðingarleysis
við viðkvæmar sálir og falda líkamsparta. Vonandi að
þessar sögur valdi ekki frosthörkum í sálum unglækna
á21. öld.
Sigurður V. Sigurjónsson
Detrusor urinae (þvagblöðruleggsvöðvinn sem
tæmir blöðruna)
Jón var að ræða við stúdent um þvagblöðruna. Talið
barst að vöðvanum sem myndar meginþykkt blöðru-
veggjarins og kreistir þvagið út í gegnum þvagrásina.
Jón spurði hvort þetta væri sterkur vöðvi. Vafðist
stud. med. tunga um höfuð háls og herðar en taldi þó
að lokum vöðvann sterkan. Spurði Jón þá hve sterk-
an. Læknaneminn átti erfitt með svar. Að lokum segir
Jón: - Hvort haldið þér að sé sterkari detrusior urin-
ae eða musculus biceps brachii? Stúdentinn giskaði á
að detrusorvöðvinn væri mun sterkari en montvöðvi
upphandleggjar. Glotti Jón þá við tönn og sagði: - Nú,
þá ættuð þér að geta migið yfir Eiffelturninn.
Læknablaðið 2005/91 205