Læknablaðið - 15.02.2005, Blaðsíða 28

FRÆÐIGREINAR / KALKVAKAÓHÓF
jónuðu kalsíum milli þeirra sem reykja og hinna en
það getur verið að hækkunin sé ekki sýnileg vegna
þess að líkaminn finnur strax nýtt jafnvægisástand
með lægra PTH vegna neikvæðrar afturvirkni. Einnig
hafa rannsóknir sýnt að þrátt fyrir þessi áhrif reyk-
inga til lækkunar PTH hafa reykingamenn lægri bein-
þéttni en þeir sem ekki reykja (28, 29). Þessar sömu
rannsóknir sýna reyndar einnig að reykingar valda
minnkaðri upptöku kalsíum úr meltingarvegi (28,
29). Rannsaka þarf því betur áhrif reykinga á bein og
PTH.
Tengsl líkamssamsetningar við PTH
Nokkrar rannsóknir hafa sýnt fram á jákvæð tengsl
PTH og offitu (5, 30, 31). Þessi tengsl haldast þrátt
fyrir að leiðrétt sé fyrir öðrum breytum (5, 31). Nið-
urstöðurnar styðja þetta. PTH hafði jákvæð tengsl við
BMI og fitumassa hjá báðum kynjum en hins vegar
voru tengslin við fitulausan massa veik og einungis
marktæk fyrir karla. Fitumassi hafði neikvæð tengsl
við 25(OH)D en það útskýrir ekki tengsl PTH og
fitumassa eingöngu eins og sést á niðurstöðum þar
sem leiðrétt var fyrir ýmsum breytum, meðal annars
25(OH)D en samt sem áður hafði hópurinn með hærri
fitumassa hærra PTH. Þetta virðist benda til þess að
fitumassi sem slíkur leiði til hækkunar á PTH fremur
en heildarþyngd og að sú hækkun sé ekki eingöngu
vegna tengsla fitumassa við aldur og 25(OH)D. Við
fundum ekki aðrar rannsóknir sem sýna þessi tengsl
PTH við fitumassa fremur en fitulausan massa. Þrátt
fyrir að valda þessari hækkun á PTH er vitað að hár
líkamsþyngdarstuðull veldur aukinni beinþéttni (32)
og þarfnast þessi tengsl nánari athugunar.
Styrkleikar og veikleikar rannsóknarinnar
Þessi rannsókn er ein sú fyrsta sem kannar orsakir
og algengi SHPT í svo stórum hópi einstaklinga af
báðum kynjum og spannar jafnframt svo breitt ald-
ursbil. Rannsóknarhópurinn er stór og einsleitur og
telst um það bil eitt prósent íbúa höfuðborgarsvæð-
isins. Hins vegar er ekki unnt að fullyrða að þessar
tíðnitölur eigi við um íbúa landsbyggðarinnar. Ekki
er hætta á skekkjum vegna líffræðilegs misræmis, svo
sem ólíkrar framleiðslugetu D-vítamíns í húð milli
kynþátta en rannsóknir hafa til dæmis sýnt fram á mis-
mun milli svartra og hvítra hvað varðar 25(OH)D og
PTH (19).
Takmarkanir rannsóknarinnar eru nokkrar. Þar
sem þetta er þversniðsrannsókn er ekki verið að
mæla sömu einstaklinga á mismunandi tímum og
því ekki verið að skoða raunverulegar breytingar
hjá sama fólki. Langtímarannsókn myndi vinna bug
á þeim vanda en slíka rannsókn er ekki auðvelt að
framkvæma. Samanburður rannsóknahópa er þeim
annmörkum háður að ósamræmi getur verið milli
rannsóknastofa í mælingum.
Ályktanir
Heildaralgengi afleidds kalkvakaóhófs meðal fullorð-
inna á höfuðborgarsvæðinu á aldrinum 30-85 ára var
6,6%, meðal kvenna var það 7,7% og 4,6% meðal
karla og algengara hjá eldri einstaklingum en þeim
yngri. Líklegt er að algengi sé hærra hér en í öðrum
sólríkari löndum. Unnt var að finna skýringu á flest-
um tilfellum afleidds kalkvakaóhófs og er algengasta
orsök þess ónóg D-vítamínneysla. Því er mikilvægt að
auka fræðslu um aukna neyslu D-vítamíns. Ahrif kyn-
hormóna, reykinga og líkamssamsetningar á PTH og
beinabúskap þarfnast nánari athugunar. Betri þekk-
ing gæti aukið skilning okkar á hvaða forvörnum, auk
góðrar D-vítamínneyslu, er best að beita gegn aldurs-
bundnu beintapi.
Þakkir
Verðskuldaðar þakkir fá Guðrún Kristinsdóttir ritari
fyrir yfirumsjón rannsóknarinnar, Edda Halldórsdótt-
ir meinatæknir fyrir söfnun blóðsýna og blóðrann-
sóknir, Díana Óskarsdóttir geislafræðingur fyrir fram-
kvæmd DXA mælinga á líkamssamsetningu, Laufey
Steingrímsdóttir forstöðumaður og Hólmfríður Þor-
geirsdóttir Manneldisráði Islands fyrir úrvinnslu og
umsjón mataræðisspurningalista. Maríu Henley er
þakkað fyrir ritvinnslu þessarar greinar. Höfundar
þakka Roche Diagnostics fyrir rannsóknarefni og
Styrktarsjóði St. Jósefsspítala, Landakoti og Vísinda-
sjóði Landspítala fyrir veittan styrk.
Heimildir
1. Prince R. Secondary and tertiary hyperparathyroidism. In: Favus
MJ, ed. Primer on the metabolic bone diseases and disorders of
mineral metabolism. 5th ed. Washington, DC: American Society
for Bone and Mineral Research, 2003: 242-6.
2. Moe SM, Drueke TB. Management of secondary hyperparathy-
roidism: the importance and the challenge of controlling para-
thyroid hormone levels without elevating calcium, phosphorus,
and calcium-phosphorus product. Am J Nephrol 2003; 23: 369-
79.
3. Visser M, Deeg DJ, Lips P. Low vitamin D and high parathyroid
hormone levels as determinants of loss of muscle strength and
muscle mass (sarcopenia): the Longitudinal Aging Study Am-
sterdam. J Clin Endocrinol Metab 2003; 88:5766-72.
4. Kotowicz MA, Melton LJ 3rd, Cedel SL, 0‘Fallon WM, Riggs
BL. Effect of age on variables relating to calcium and phospho-
rus metabolism in women. J Bone Miner Res 1990; 5: 345-52.
5. Jorde R, Bonaa KH, Sundsfjord J. Population based study on
serum ionised calcium, serum parathyroid hormone. and blood
pressure. The Tromso study. Eur J Endocrinol 1999; 141: 350-7.
6. Prince RL, Dick I, Devine A, Price RI, Gutteridge DH, Kerr D,
et al. The effects of menopause and age on calcitropic hormones:
a cross-sectional study of 655 healthy women aged 35 to 90. J
Bone Miner Res 1995; 10: 835-42.
7. Ledger GA, Burritt MF, Kao PC, O’Fallon WM, Riggs BL.
Khosla S. Role of parathyroid hormone in mediating nocturnal
and age-related increases in bone resorption. J Clin Endocrinol
Metab 1995; 80: 3304-10.
8. Kennel KA, Riggs BL, Achenbach SJ, Oberg AL, Khosla S.
Role of parathyroid hormone in mediating age-related changes
in bone resorption in men. Osteoporos Int 2003; 14: 631-6.
9. Gennari C, Agnusdei D, Nardi P, Civitelli R. Estrogen preserves
a normal intestinal responsiveness to 1,25-dihydroxyvitamin D3
in oophorectomized women. J Clin Endocrinol Metab 1990; 71:
1288-93.
10. McKane WR, Khosla S, Burritt MF, Kao PC, Wilson DM, Ory
168 Læknablaðið 2005/91