Læknablaðið - 15.06.2005, Qupperneq 35

FRÆÐIGREINAR / VIÐHORF ALDRAÐRA TIL DAUÐANS
þá missti ég tvö systkini mín. Ég var elst og eins
var móðursystir mín á heimilinu okkar með lít-
inn dreng sem dó hjá okkur. Hálfsystkini móður
minnar þau dóu öll á unga aldri ... Þau voru
ósköp sár og tóku langan tíma. Þau lifðu nú
góðu lífi eftir þetta eftir að þau höfðu náð sér út
úr þessu, en það upphófst mikið sálarrannsókn-
artal. Ég var fljót að snúa baki við því og vildi
ekki hlusta á það. ... 1 sambandi við það þegar
fólk hefurdáið í höndunum á mér, það hefursvo
sem alltaf farið hálfgerður hrollur um mig, ég
segi það satt. Ég hef aldrei losnað við það, ann-
ars er það misjafnt eftirþvíhvernig dauða ber að
og á hvaða aldri fólk er... en það gerði kannski í
og með þetta með lífsreynslu mína sem barn “
Hin siðferðilega hlið ákvarðana sem varða líf og
dauða
Samræðan um hina siðferðilegu hlið ákvarðana
sem varða líf og dauða leiddu nokkra þætti í ljós,
meðal annars réttinn til að lifa og fá þjónustu,
traust á faglegum ráðleggingum lækna, hvernig
rétt sé að kynna horfur og valkosti meðferðar
og hvernig best sé að tryggja að vilji manns um
meðferð komi fram til að forða börnunum frá því
að taka erfiðar ákvarðanir.
1. Réttur hinna veiku til að lifa og njóta þjónustu
og sjálfsákvörðunarréttur einstaklingsins:
„Það fer eftir því hvernig fjölskyldan tekur því,
en mérfmnst þettafólk hafi rétt á að lifa þótt það
sé búið að missa minnið og allt þetta, þá finnst
mér það eiga rétt á að lifa eins lengi og hœgt
er. Sko ef fólk er orðið mjög gamalt þá fimnst
mér að œtti - ég veit ekki - það hefur rétt á því
að fá alla þjónustu sem hœgt er. Það er einstak-
lingsbundið, það fer eftir því hvernig fólk lítur
á þetta“.
2. Hver ber ábyrgðina á ákvörðunum sem varða
líf og dauða, aðstandendur eða læknarnir?
Byggt á reynslu sinni vildi einn einstaklingur
gera lífsviljaskrá. Hún bendir á hversu erfitt
er fyrir aðstandendur að bera ábyrgð á lífi og
dauða sinna nánustu:
„ Ég lenti í því að stelpan mín varð fyrir hjarta-
galla fyrir löngu síðan og þá hefði ég viljað að
lœknirinn hefði sagt: „Nú skerum við hana" en
ekki láta mig ráða því. Hefði ég bara gert það
sem þeim fannst, þeir hafa náttúrulega betra
vit á því heldur en ég. Því hefði eitthvað komið
fyrir, þetta gekk allt vel, en Itefði eitthvað komið
fyrir þá hefði ég kennt mér um. Þeir sögðu við
mig að ég réði því hvort hún yrði skorin upp
eða ekki og sögðu við mig svona að efhún yrði
ekki skorin upp þá myndi hún ekki eiga neitt Uf
fyrir höndum, ekki langt og hún myndi verða
veik og svona. Svo hugsaði ég efhún dœi þá cetti
luín ekki þetta lífsem hún gœti átt, því margur er
veikur en hefur einhverja ánœgju af lífinu fyrir
því. Mérfannst þetta mjög vont. “
Hún heldur áfram og lýsir því hvernig reynslan
hefur mótað hennar viðhorf því hún vill ekki að
hennar börn beri slíka ábyrgð og hefur því gert
lífsviljaskrá:
„Ég myndi ekki vilja láta krakkana mína ákveða
þetta, mér finnst alltof mikið lagt á þau. Ég held
að það sé ágœtt að skrifa plagg um óskir sínar og
láta krakkana leggja það fram. Það er örugglega
mjög erfitt, þó að fólk sé orðið mjög gamalt og
allt þá er eitthvað í manni, mérfannst það gagn-
vart henni mömmu. Ég vissi að það var bestjyrir
hana að deyja og mundi ekki vilja annað en að
hún fengi það en efmaður á að fara að segja hún
á að deyja núna þá erþað öðruvísi. “
3. Það varð nokkur umræða um það hvort segja
bæri einstaklingi frá horfum hans og sjúkdóms-
greiningu. Umræðan felur í sér gildi vonarinnar,
nauðsyn þess að segja sannleikann og rétt ein-
staklingsins til að vita hvað er að.
a) Gildi vonarinnar:
„Þegar farið var að athuga hana þá var hún
með krabbamein á mjög vondum stað og var
skorin upp og allt það. Ég veit að hún var svo
vongóð og allt í lagi og lœknirinn var búinn
að tala alveg við hann. Svo kom annar og
sagði alveg öfugt að hún gœti alltafátt von á
að þetta tœki sig upp aftur sem auðvitað allir
vita en það reifalveg frá henni vonina og það
finnst mér ekki eigi að gera. “
b) Nauðsyn þess að segja sannleikann:
„Mér fimnst líka sjálfsagt að tala um dauðann
við fólk og við þann deyjandi. Auðvitað er
það árum saman búið að hugsa um þennan
feril. . . og ég var einmitt að lesa mjög góða
bók um daginn. Þar var einmitt lögð mikil
áhersla á að vera aldrei í neinum feluleik,
hafa opið það sem fólk vill rœða, slökkva
ekki á því eins og okkur hættir .vvo til, þetta
verður allt í lagi, þú lítursvo Ijómandi út í dag
og þá meina ég beinlínis að skrökva. I staðinn
fyrir að maður gæti sagt líður þér svona illa?
er það þannig sem þú hugsar í dag? til að vita
hvað hvílir á hjartanu. “
c) Einstaklingurinn hefur rétt til að fá að vita
hvað að honum snýr:
„ Ég er nú bara þannig gerð að ég vil alltaf fá
að vita til livers Idutirnir eru. “
Læknablaðið 2005/91 523