Læknablaðið - 15.06.2005, Blaðsíða 40

FRÆÐIGREINAR / VIÐHORF ALDRAÐRA TIL DAUÐANS
Tafla III. Ásar sem ákvarðanir um meðferð við lífslok snúast um. Hver þáttur sem hefur áhrif á ákvarðanir um meðferð við lífslok getur haft áhrif í báðar áttir, þannig að einstak- iingur hafnar meðferð eða þiggur hana.
Hafnar meðferö Þiggur meðferð
Læknisfræðilegir þættir

Slæmar horfur Góðar horfur
Erfiö meöferð Létt meöferð
Mat á eigin lífi
Elli, heilsuleysi Hreysti
Sátt við dauðann Ótti við dauðann
Lífið komið að lokum Vill lifa lengur
Afstaða til ástvina
Ótti við að verða byrði Lifa vegna annarra
Reynsla

Erfið Hagsteeð
Siðferðileg álitamál

Réttur til að deyja Réttur til að lifa
ákvarðanir um meðferð við lífslok. Hvar sá punkt-
ur er sem ákvarðar hvort meðferð við lífslok sé
álitleg eða ekki fer eftir aðstæðum og persónu
hvers og eins byggt á þeim þáttum sem kynntir
eru í þessari rannsókn. Tafla III sýnir hvernig
ásarnir gætu litið út. Líklegt er að hver þáttur vegi
misþungt hjá ólíkum einstaklingum. Líklegt er
að læknisfræðilegar upplýsingar vegi þyngst, en
það getur verið breytilegt eftir því við hverja er
rætt. Heilsuleysi getur til dæmis búið mann undir
frekara heilsuleysi og stuðlað að bjartari sýn á lífið
með veikindum, þrátt fyrir að meginreglan sé sú
að heilsuleysi og hár aldur stuðli frekar að menn
vilji síður meðferð. Otli við dauðann og lífsgleði
stuðlar að því að menn vilja lifa sem lengst en sátt
við lífið og tilveruna hjálpar mönnum að horfast
í augu við dauðann og að hafna meðferð við lífs-
lok. Nærvera ástvina getur á sama hátt haft áhrif í
báðar áttir eins og að ofan er getið. Reynsla getur
verið hagstæð eða óhagstæð á sama hátt.
Frekari rannsóknir eru æskilegar til að stað-
festa hvort þetta líkan standist. Orð viðmælenda
rannsóknarinnar eru í góðu samræmi við aðrar
rannsóknir þótt ekki sé um tæmandi möguleika
á viðhorfum að ræða. Mikilvægt er fyrir lækna
og aðra sem ræða um meðferð við lífslok að hafa
einhverja hugmynd um hvernig aldraðir hugsa um
dauðann. Það getur hjálpað þeim að opna umræðu
og vera viðbúnir þeim svörum sem geta komið
fram í slíku viðtali. Slíkt getur stuðlað að samvinnu
í ákvarðanatöku þannig að bestu læknisfræðilegu
upplýsingar verði nýttar en í samræmi við óskir
sjúklings.
Ályktun
Siðferðileg álitamál móta umræður læknis og
sjúklings um meðferð við lífslok. Læknir veitir
upplýsingar um sjúkdóm, horfur og meðferðar-
kosti. Sjúklingur metur þær upplýsingar í ljósi
heilsu sinnar og aldurs og viðhorfa til lífs og
dauða, afstöðu gagnvart ástvinum og reynslu
sinnar af dauða, sorg og missi. Hver þáttur hefur
bæði jákvæða og neikvæða hlið gagnvart meðferð.
Ákvörðun um hvaða meðferð verður beitt er síðan
tekin sameiginlega.
Heimildir
1. Greinargerð Landlæknisembættisins og Landspítala Háskóla-
sjúkrahúss. Landlæknisembættið, siðaráð 2004.
2. Lo B. Ethical principles in clinical medicine. Harrison's prin-
ciples of internal medicine 2001.
3. Halldórsdóttir S. The Vancouver School of Doing Pheno-
menology. í B. Fridlund og C. Hildingh (ritstj.). Qualitative
Methods in the Service of Health. Lund: Studentlitteratur,
2000; 47-81.
4. Halldórsdóttir S. Vancouver skólinn í fyrirbærafræði. í Hand-
bók í aðferðafræði og rannsóknum í heilbrigðisvísindum.
Ritstjórar Sigríður Halldórsdóttir og Kristján Kristjánsson.
Akureyri: Háskólinn á Akureyri, 2003; 249-65.
5. Hansdóttir H, Gruman C, Curry L, Judge JO. Preferences for
CPR among the elderly: The influence of values and attitudes.
Connecticut Medicine 2000; 64: 625-9.
6. Fried TR, Bradley EH, Towle VR. Allore H. Understanding
the treatment preferences of seriously ill patients. N Engl J
Med 2002; 346:1061-6.
7. Murphy LD, Burrows D, Santilli S, Kemp AW, Tenner S,
Kreling B. et al. The influence of probability of survival on
patient preferences regarding cardiopulmonary resuscitation.
NEJM 1994; 330: 545-9.
8. Coppola KM, Bookwala J, Ditto PH, Danks JH, Smucker WD.
Elderly patients preferences for lif-sustaining treatments: The
role of impairment, prognosis and pain. Death Studies 1999;
23: 617-34.
9. Malloy TR, Wigton RS, Meeske J, Tape TG. The influence of
treatment description on advance medical directive decision.
JAGS 1992; 40:1255-60.
10. Rosenfeld KE, Wenger NS, Kagawa-Singer M. End-of-life
decision making: A qualitative study of elderly individuals. J
Gen Intern Med 2000; 15: 620-5.
11. Kohn M, Menon G. Life prolongation: Views of elderly outpa-
tients and health care professionals. J Am Geriatr Soc 1988; 36:
840-4.
12. Leictentritt RD, Rettig KD. Meanings and attitudes toward
end-of-Iife preferences in Israel. Death Studies 1999; 23: 323-58.
13. Pearlmann RA, Cain KC, Patrick DL, Appelbaum-Maizel M,
Starks HE, Jecker NS, et al. Insights pertaining to patients’
assessments of states worse than death. J Clin Ethics 1993; 4:
33-41.
14. Epstein RM, Alper BS, Quill TE. Communicating evidence for
participatory decisison making. JAMA 2004; 291: 2359-66.
15. Tsevat J, Dawson NV, Wu AW, Lynn J, Soukup JR, Cook EF,
et al, for the HELP Investigators. Health values of hospitalized
patients 80 years and older. JAMA 1998; 279: 371-5.
16. Nease RF, Kneeland T, O’Connor GT, Sumner W, Lumpkins
C, Shaw L, et al, for the ischemic heart disease patient out-
comes research team. Variation in patient utilites for outcomes
of the management of chronic stable angina. Implications for
clin.ical practice guidelines. JAMA 1995; 273:1185-90.
17. Steinhauser KE, Clipp EC, McNeilly M, Christakis NA,
Mclntyre LM, Tulsky JA. In search of a good death: Obser-
vations of patients, families and providers. Ann Intern Med
2000; 132: 825-32.
18. Singer PA, Martin DK, Kelner M. Quality end-of-life care:
Patients’ perspectives. JAMA 1999; 281:163-8.
19. Erickson EH. Growth and crises of the healthy personality (2.
kafli). Identity and the life cycles. WW Norton and Company.
20. Young AJ, Ofori-Boateng T, Rodriguez KL, Plowman JL.
Meaning and agency in discussing end-of-life care: A study of
elderly veterans'values and interpretations. Qual Health Res
2003; 13:1039-62.
21. Carmel S. The will to live: Gender differences among elderly
persons. Soc Sci Med 2001; 52: 949-58.
528 Læknablaðið 2005/91