Læknablaðið - 15.04.2006, Blaðsíða 8

RITSTJÓRNARGREINAR
Alfaðir ræður
Er það góð stjórnun að skerða stjórnunaráhrif lækna á Landspítala?
Páll ToríT
Önundarson
pallt@landspitali. is
Can a hospital administration
be good if it uirtails the
influenee of physicians and
surgeons?
Páll T. Önundarson, M.D..
Chief, Dpt. of Laboratory
Hematology and Hemophilia
Center, Associate Professor
of Medicine (Hematology),
Landspitali University
Hospital and University of
Iceland Medical School.
Höfundur er yfirlæknir
blóðmeinafræöideildar
Landspítala, dósent við
læknadeild HÍ.
Flestir koma á sjúkrastofnanir til að leita sér lækn-
inga, það er til þess að hitta lækni, sem býr yfir
þekkingu til viðeigandi sjúkdómsgreiningar og
meðferðar. Eftir atvikum koma aðrar sérhæfðar
starfsstéttir að lækningunum, en þessi grein fjallar
rúmsins vegna fyrst og fremst um stöðu lækna á
Landspítala. Það vita allir að lækningastofnanir
væru hvorki fugl né fiskur ef þar störfuðu ekki
læknar. Læknar taka allar ákvarðanir um innlögn,
greiningu, meðferð og útskrift, og þeir gefa öll
fyrirmæli sem tekjur og kostnaður sjúkrastofnana
byggja á. Starfsemin byggir á sérhæfðri þekkingu
lækna sem numið hafa á góðum kennslustofnunum
erlendis og læknarnir þekkja af eigin raun það
besta í rekstri sambærilegra stofnana austan hafs
og vestan. Með því er ekki lítið gert úr þekkingu og
kunnáttu annarra fagstétta sjúkraþjónustunnar.
Oft heyrist fullyrt að læknar kunni ekki að
stjórna af því þeir hafi fæstir sótt formlegt stjórn-
unarnám. Stenst sú fullyrðing? Og eru læknar sem
numið hafa stjórnunarfræði betri faglegir leiðtogar
heldur en þeir læknar sem einbeita sér að lækn-
isfræðinni? Læknum gengur afar vel að reka eigin
lækningastofur sem verða sífellt stærri og full-
komnari án þess að miðstýrt stjórnkerfi þenjist þar
út. Þeir eru nefnilega fagmenn (e. professionals),
og þekkja sitt fag út og inn og eru því óumdeil-
anlega leiðtogar lækninganna. En faglega ráðnir
yfirlæknar og læknaráð fá sífellt minnu ráðið á
Landspítala. Getur það flokkast undir góða stjórn-
un að minnka stjórnunaráhrif lækna á sjúkrastofn-
unum? Eða er það angi af valdatafli sem tekur
ekkert tillit til hagsmuna sjúklingsins og þá í þágu
hverra?
Um opinberar stofnanir eiga að gilda skýr lög.
Lögmætisregla stjórnskipunarinnar á að tryggja
að framkvæmdavald og forstöðumenn geti ekki
tekið geðþóttaákvarðanir og að stofnanir starfi
innan ramma laga. Lögin eiga að hindra spill-
ingu og alræði embættis- og forstöðumanna. Um
sjúkrastofnanir í almenningseign hafa með litlum
breytingum gilt þau lög um heilbrigðisþjónustu
sem sett voru upphaflega 1973. Lögin voru sett til
að tryggja hagsmuni sjúklinga en ekki hagsmuni
lækna, annarra starfsmanna eða rekstrarstjórn-
enda. Þau eru fagleg í hugsun þótt sjálfsagt megi
deila um einstök atriði. Þannig skilgreindi Alþingi
með skýrum hætti annars vegar faglega stjórn
lækna (það er sérgreinaskiptingu og yfirlækna)
og hjúkrunarfræðinga (sem er ekki efni þessarar
greinar) og hins vegar almenna rekstrarstjórn for-
stjóra. Löggjafinn hafði einnig þá skýru sýn í þess-
um lögum að fagleg stjórn yfirlækna fæli bæði í sér
ábyrgð á lækningum og rekstrarlegri hagkvæmni,
enda er slíkt fyrirkomulag grundvallaratriði í
góðri stjórnun. Þá gera gildandi lög ráð fyrir full-
trúastjórn eigenda (stjórnarnefnd) og faglegri,
kjörinni ráðgjafarstjórn lækna (læknaráði). I gild-
andi lögum felst því skipurit sem er faglegt, einfalt
og dreifistýrt. Skynsamlegt er að fara varlega í að
breyta því.
Á það var bent vorið 2005 að stjórnendur Land-
spítala hafi þrátt fyrir andmæli virt lögin að vettugi
um árabil með innskoti nýrra ólögmætra stjórn-
unarlaga í skipurit sem vinna gegn stjórnunar-
áhrifum yfirlækna og læknaráðs og markmiðum
laganna. Einnig var kvartað yfir óljósu hlutverki
stjórnarnefndar. Formaður stjórnarnefndar ósk-
aði á síðastliðnu ári eftir skýringu frá ráðuneyt-
inu á hlutverki stjórnar sjúkrahússins því honum
þótti hlutverk nefndarinnar vera lítið og óskýrt.
Ráðuneytið hlustaði ekki á þessar faglegu um-
kvartanir. Læknar fengu engan stuðning hjá heil-
brigðisráðherra sem reis upp til varnar embætt-
ismönnum en gegn læknum og þar með hugsanlega
gegn hagsmunum sjúklinga. Álitamálinu var því
vísað til umboðsmanns Alþingis og er úrskurðar
að vænta á næstunni. En tveim mánuðum eftir
að ráðuneytið svaraði umboðsmanni bréflega í
þá veru að núverandi skipurit Landspítala væri
löglegt, sendi það frá sér til kynningar ný lagafrum-
varpsdrög þar sem gert er að tillögu að felldar
verði úr gildi einmitt þær lagagreinar sem til um-
fjöllunar eru hjá umboðsmanni auk þess sem stjórn-
arnefndin verður lögð niður!
Lagadrögin gera ráð fyrir grundvallarbreyting-
um á gildandi lögum um heilbrigðisþjónustu.
Breytingarnar eru á engan hátt ásættanlegar lækn-
isfræðinni sem þjónustu-, kennslu- og vísindagrein.
í drögunum er rekstrarstjórn forstjóra styrkt og
forstjóri fær (í skjóli ráðherra) alræðisvald til
ákvörðunar skipurits og ráðningar lækna, þar með
talinna einhverra óskilgreindra yfirmanna lækn-
inga „hvaða nafni sem þeir munu nefnast' eins og
segir í greinargerð. Gerð er tillaga um að ábyrg
stjórnarnefnd Landspítala verði lögð niður, að
forstjóri velji sjálfur hvaða málefnum sé vísað til
umsagnar læknaráðs, að forstjóri setji læknaráði
starfsreglurnar, og að yfirlæknar sérgreina verði
lagðir niður í núverandi skilningi. Á það skal bent
260 Læknablaðið 2006/92