Læknablaðið - 15.05.2007, Blaðsíða 7

RITSTJÓRNARGREINAR
tímum sykursýkinnar
Þrátt fyrir framfarir í læknisfræði geisar faraldur syk-
ursýki í heiminum, hún herjar á um 6% jarðarbúa.
Því er spáð að 300 milljónir verði með sykursýki árið
2025.Talan er geigvænleg og erfitt að átta sig á hversu
mikil byrði sjúkdómurinn verður fyrir einstaklinga
og samfélög á næstu árum. Meira en 97% þessara
tilvika verður vegna sykursýki af tegund tvö þó svo
að tilvikum sykursýki af tegund eitt (insúlínháð syk-
ursýki) fjölgi einnig. Það segir sig sjálft að rannsóknir
á faraldsfræði og grunnorsökum sjúkdómsins eru
knýjandi.
Orsakir sykursýki eru flóknar og má rekja bæði
til erfða og umhverfis. Sterk fylgni er í ættum þeirra
sem fá sykursýki af tegund tvö en áhættan er um 40%
eigi maður foreldra eða systkin með sjúkdóminn.
Talið er að vaxandi offita og minnkuð hreyfing sé
einkum það sem stuðlar að því að sykursýkin kemur
fram hjá þeim sem eru erfðafræðilega útsettir fyrir
sjúkdómnum. Algengi sykursýki vex með aldri. Gögn
frá Frakklandi sýna að 14% fólks á aldrinum 75-79
ára er á lyfjum vegna sykursýki (1). Búast má við enn
frekari aukningu vegna bættra greiningaraðferða,
bættrar lifunar fólks með sykursýki, hækkandi lífald-
urs og aukinnar offitu.
Sykursýki er æðasjúkdómur. Afleiðingar sjúk-
dómsins eru skemmdir í augnbotnum, nýrum og
á fótum auk þess sem tíðni kransæðasjúkdóma og
heilablóðfalla er hærri en meðal þeirra sem ekki hafa
sykursýki. Þá eru ótalin áhrif á daglega líðan, andlega
getu og hreyfifærni meðal eldra fólks. Sykursjúkum í
hjúkrunarrýmum mun fjölga og þeir munu þurfa meiri
og sérhæfðari aðstoð en aðrir. Ef sykursýki er skoðuð
sérstaklega sem áhættuþáttur fyrir hjartasjúkdómum
kemur fram í nýlegri grein að hlutfall hjartasjúkdóma
sem rekja má til sykursýki hefur aukist á síðustu 50
árum (2). Á sama tíma hefur hjartasjúkdómum vegna
annarra þekktra áhættuþátta, svo sem reykinga,
háþrýstings og hækkaðs kólesteróls, fækkað. Offita
jókst og algengi sykursýki nær tvöfaldaðist hjá hjarta-
sjúklingum. Það er þekkt að sykursjúkum farnast verr
eftir að hafa fengið kransæðastíflu en þeim sem ekki
hafa sykursýki. Það er sömuleiðis þekkt að við stönd-
um okkur ekki sem skyldi við að meðhöndla þekkta
áhættuþætti hjá sykursjúkum. Stór rannsókn frá 1999-
2000 (3) sýndi að aðeins um 36% þátttakenda höfðu
náð settum markmiðum hvað varðar langtímasyk-
urgildi, HbAlc (<7%) og blóðþrýsting (<130/80).
Yfir 50% þátttakenda höfðu enn of hátt kólesteról
(>5mmól/L). Niðurstöðurnar sýna mikilvægi þess að
við leggjum okkur fram við að fyrirbyggja sykursýki
og meðhöndla áhættuþætti meðal sykursjúkra.
Hvernig komum við í veg fyrir sykursýki? Nú í
kosningamánuði er ekki úr vegi að nefna þéttingu
byggðar og eflingu almenningssamgangna. Það verð-
ur að auka daglega hreyfingu í leik og starfi barna
og fullorðinna. Rannsóknir hafa óyggjandi sýnt að
hreyfing og breytt mataræði fækka tilfellum af syk-
ursýki hjá áhættuhópum (4). Á því leikur ekki vafi.
Þyngdartap um aðeins 1 kg minnkar hættu á sykursýki
meðal sjúklinga í áhættuhópi um 16% og það er eink-
um aukin hreyfing sem viðheldur þyngdartapinu (4).
Ekki er þar með sagt að megrun sé auðveld en eins og
sést í nýrri rannsókn þar sem borinn er saman árangur
úr fjórum megrunarkúrum virðist ekki miklu muna
hvaða leið er farin, árangurinn er dapurlegur (5). 311
ungum konum með ofþyngd/offitu var fylgt eftir í 12
mánuði. Sá kúr sem reyndist árangursríkastur, Atkins,
og samanstendur af kolvetnasnauðu fæði, skilaði þó
aðeins 4,7 kg þyngdartapi á tímabilinu. Hinir kúrarnir
skiluðu á bilinu 1,6-2,6 kg þyngdartapi á einu ári þrátt
fyrir þétt eftirlit.
íslendingar eru að fitna. Þetta hefur komið fram í
fyrri rannsóknum byggðum á gögnum Hjartaverndar.
I Lœknablaðinu (6) er nú birt mikilvæg grein sem
sýnir að þróun hér á landi í aukningu á sykursýki er
ekki frábrugðin því sem er að gerast erlendis. Tíðnin
er enn lægri en víðast hvar í Evrópu en aukningin er
umtalsverð. Rannsóknir erlendis frá sýna að sykursýki
er vangreind. Það kemur sérstaklega á óvart við lestur
greinarinnar að þetta á einnig við hér á íslandi. Því
miður er hátt hlutfall þeirra sem eru kallaðir inn í
rannsókn Hjartaverndar og reynast vera sykursjúkir,
áður ógreindir með sjúkdóminn. í Ijósi þess sem fram
kemur hér að ofan eru þetta sláandi niðurstöður.
Aðeins eitt er til ráða og það er að bretta upp ermar,
bæta skimun fyrir sykursýki, finna þá sem hafa sjúk-
dóminn og meðhöndla ákveðið bæði blóðsykur og
aðra áhættuþætti fyrir æðasjúkdómum því samhliða.
Á Læknadögum 2008 verður málþing um fylgikvilla
sykursýki og er undirbúningur í fullum gangi.
Heimildir
1 Fagot-Campagna A, Bourdel-Marchasson I, Simon D. Burden
of diabetes in an aging population: prevalence, incidence,
mortality, characteristics and quality of care. Diabetes Metab
2005; Spec No2:5S35-5S52.
2. Fox CS, Coady S, Sorlie PD, D'Agostino RB Sr, Pencina MJ,
Vasan RS, et al. Increasing cardiovascular disease burden due
to diabetes mellitus: the Framingham Heart Study. Circulation
2007:115:1544-50.
3. Saydah SH, Fradkin J, Cowie CC. Poor control of risk factors
for vascular disease among adults with previously diagnosed
diabetes. JAMA 2004; 291:335-42.
4. Hamman RF, Wing RR, Edelstein SL, Lachin JM, Bray
GA, Delahanty L, et al. Effect of weight loss with iifestyle
intervention on risk of diabetes. Diabetes Care 2006; 29:
2102-7.
5. Gardner CD, Kiazand A, Alhassan S, Kim S, Stafford RS,
Balise RR, et al. Comparison of the Atkins, Zone, Ornish, and
LEARN diets for change in weight and related risk factors
among overweight premenopausal women: the A TO Z Weight
Loss Study: a randomized trial. JAMA 2007; 297:969-77.
6. Bergsveinsson J, Aspelund T, Guðnason V, Benediktsson
R. Algengi sykursýki af tegund tvö á íslandi 1967-2002.
Læknablaðið 2007; 93: 397-402.
Arna
Guðmundsdóttir
arnagu@lsh.is
In times of Diabetes
Endocrinologist
Division of Endocrinology
Landspitali University
Hospital
Fossvogi, 101 Reykjavik.
Arna Guðmundsdóttir
er sérfræðingur
í innkirtla- og
efnaskiptasjúkdómum á
Landspítala.
Læknablaðið 2007/93 391