Læknablaðið - 15.05.2007, Blaðsíða 14

FRÆÐIGREINAR / SYKURSÝKI
sé góð miðað við aðrar Evrópuþjóðir (4).
Algengi og nýgengi sykursýki hefur aukist gríð-
arlega í hinum vestræna heimi og er að aukast
sömuleiðis í hinum svokölluðu þróunarlöndum
þar sem nýgengið er hvað hæst um þessar mundir
(5). Nú er svo komið að talað er um faraldur offitu
og sykursýki og er þessi faraldur alvarlegt heil-
brigðisvandamál (6). Gríðarlegur kostnaður fylgir
þessum faraldri, nú þegar fara um 2-7% af heild-
arfjárframlögum til heilbrigðismála í Evrópu og
Bandaríkjunum í málefni er tengjast sykursýki (7).
Ljóst er að algengi SS2 er enn að aukast og talið
er að um 171 milljónir manna séu með greinda
sykursýki í dag og að sú tala eigi eftir að rúmlega
tvöfaldast á næstu 25 árum (8).
Árið 1997 lögðu bandarísku sykursýkisamtök-
in, American Diabetic Association (ADA) til
breytta flokkun á sykursýki, þar sem orsakir
frekar en meðferð liggur til grundvallar (9). Fyrir
þann tíma var sykursýki flokkuð í insúlínháða og
insúlínóháða sykursýki ásamt öðrum flokkum (10,
11). Nú er hins vegar talað um tegund 1 og teg-
und 2 af sykursýki eins og ADA lagði til og hefur
Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin (WHO) tekið
upp samskonar flokkun og birti hana í skýrslu árið
1999 (12).
Ásamt því að leggja til breytta flokkun lagði
ADA árið 1997 til að einungis yrði stuðst við
fastandi blóðsykursmælingar á bláæðasermi og
þar að auki var viðmiðunargildið lækkað úr 7,8
mmól/1 eins það var í WHO skilgreiningunni frá
1985 í 7,0 mmól/1. Árið 1999 gaf WHO svo út ný
greiningarskilmerki (12) þar sem þeir fylgdu eftir
fordæmi ADA og lækkuðu viðmiðunargildið úr
7,8 í 7,0 mmól/1 en sykurþolspróf var enn hluti af
skilmerkjunum,þannig að í raun má segja að þessi
nýja skilgreining sameini kosti beggja hinna eldri.
Rannsóknir hafa sýnt að WHO skilmerkin frá
1999 hafa mesta næmið af þessum þremur skil-
greiningum, það er með henni greinast fleiri með
sykursýki en með hinum skilmerkjunum (13,14).
Nýjustu tölur um algengi og nýgengi SS2 á
íslandi ná frá 1967 og fram til ársins 1991. Á því
tímabili var ekki um marktæka hækkun á algengi
eða nýgengi að ræða (15). Skilgreining á sykursýki
hefur einnig breyst (14) frá því þær tölur voru birt-
ar, þannig að ljóst er að þörf er fyrir nýjar tölur og
þar með að svara spurningunni hvort sama þróun
sé að eiga sér stað hér á landi og erlendis.
Efniviður og aðferðir
Þýði
Kannað var algengi SS2 á tímabilinu 1967-2002 og
byggt á gögnum þriggja rannsókna Hjartaverndar.
Áfangar 1-V í Hóprannsókn Hjartaverndar sem ná
398 Læknablaðið 2007/93
frá 1967 til ársins 1991, Afkomendarannsókn frá
1997 til ársins 2001 og þriðji áfangi Rannsóknar á
ungu fólki frá 2001 til byrjunar árs 2003. Einungis
voru notaðar upplýsingar úr fyrstu komu hvers
einstaklings nema þeim sem komu úr Rannsókn
á ungu fólki, þeir einstaklingar voru að koma í
þriðja skipti þar sem um framsæja rannsókn var
að ræða.
Hóprannsókn Hjartaverndar, öðru nafni
Reykjavíkurrannsóknin, er umfangsmikil hóp-
rannsókn sem hófst árið 1967. Úrtakið voru allir
karlar sem fæddir voru árin 1907-1934 og allar
konur fæddar 1908-1935 með lögheimili á Stór-
Reykjavíkursvæðinu 1. desember 1966. Heimtur
voru um 70%. Rannsókninni hefur verið lýst ít-
arlega áður (15).
Til Afkomendarannsóknarinnar var boðið
börnum þeirra þátttakenda í Hóprannsókn
Hjartaverndar er fengið höfðu kransæðastíflu
og til samanburðar börnum þátttakenda er ekki
höfðu fengið kransæðastíflu. í þessari rannsókn
voru gögn samanburðarhópsins notuð. Leitað var
með aðstoð Erfðafræðinefndar að afkomendum
1170 einstaklinga (884 karla og 326 kvenna) sem
ekki höfðu fengið kransaæðastíflu. Heimtur voru
um 75%.
Úr rannsókn á ungu fólki voru notuð gögn úr
þriðja áfanga, en þá voru kallaðir inn í þriðja sinn
einstaklingar sem tóku þátt í rannsókninni. í rann-
sóknina var boðið öllum körlum og konum sem
fædd voru árin 1940,1944,1945,1949,1950 og 1954
og áttu lögheimili í Reykjavík 1. desember 1972.
Þessir einstaklingar voru fyrst kallaðir inn árið
1973, svo 1983 og síðan 2001 og var sú koma notuð.
Heimtur voru um 63%.
Aldurshópurinn 45-64 ára var valinn til skoð-
unar þar sem einstaklingar á þessum aldri koma
fyrir á flestum tímabilum. Þeim var skipt niður í
4 aldursflokka, 45-49, 50-54, 55-59 og 60-64 ára.
Ekki voru til gögn fyrir fólk á aldrinum 45-49 ára á
tímabilinu 1985-91.
Rannsóknartímabilinu var skipt upp í sex álíka
löng tímabil, frá fimm og hálfu ári og upp í sjö og
hálft ár. Tímabilin eru ekki fullkomlega jafn löng
til þess að tryggja jafnt hlutfall karla og kvenna í
tímabilunum. Tímabilin eru 1967-1972,1974-1979,
1979-1984, 1985-91, 1992-1996 og 1997-02. Árið
1979 skiptist milli tveggjatímabila,áfyrri hluta árs-
ins voru kallaðar inn konur sem tilheyra tímabilinu
1974-79 og á seinni hluta ársins komu karlar sem
tilheyra tímabilinu 1979-84. Fyrstu fjögur tímabilin
eru gögn úr Hóprannsókn Hjartaverndar, og eru
þau samsvarandi áföngum þeirrar rannsóknar
nema á tímabilinu 1967-72, en þar var tveimur
fyrstu áföngum Hóprannsóknarinnar skeytt saman
í eitt tímabil til þess að fá álíka löng tímabil. Engin