Læknablaðið - 15.12.2007, Blaðsíða 11

RITSTJÓRNARGREINA
Notkun metýlfenídats
fyrir börn með ofvirkni
Bertrand Lauth
bertrand@landspitali. is
Bertrand Lauth er
barna- og unglingageðlæknir,
aðjúnkt í barna- og
unglingageðlæknisfræði,
barna- og unglingageðdeild
Landspítala
The use of
methylphenidate in
children with ADHD
Bertrand Lauth
Child and Adolescent
Psychiatrist Adjunct at the
Faculty of Medicine
Landspítali University
Hospital
Dept of Child and
Adolescent Psychiatry
Dalbraut 12, 105 Reykjavík
lceland
í þessu tölublaði Læknablaðsins birtist áhugaverð
grein um þróun notkunar metýlfenídats fyrir
börn með ADHD á íslandi á tímabilinu 1989-2006.
Höfundar koma einnig að niðurstöðum rannsak-
enda í öðrum löndum. Þessi grein er þarft inn-
legg í umræðu sem er einatt lituð tilfinningum og
áberandi fyrirsögnum. Hinn 13. nóvember sl. birti
dagblaðið 24 stundir til að mynda forsíðufrétt með
áberandi fyrirsögn: „Segja lyfjagjöf við ofvirkni
gagnslausa". Blaðið fjallar þar um niðurstöður
bandarískrar langtímarannsóknar á meðferð at-
hyglisbrests með ofvirkni eftir að breska ríkissjón-
varpið BBC hafði frumsýnt heimildarmynd um
rannsóknina daginn áður. Þessi þekkta langtíma
rannsókn sem vísað var til ber vinnuheitið MTA
(The Multimodal Treatment Study of Children with
ADHD) og hófst árið 1999. Niðurstöður hennar
hafa haft mikil áhrif á barnageðlækna víða um
heim. Yfir 600 börnum hefur verið fylgt eftir til
lengri tíma en almennt tíðkast og áhrif lyfjameð-
ferðar hafa verið borin saman við áhrif atferlismeð-
ferðar og annarra úrræða eins og foreldrafræðslu,
stuðnings og ráðgjafar í skóla. Niðurstöðurnar
hafa verið kynntar víða um heim og þar til nú hafa
allir höfundar verið sammála um það að lyfjameð-
ferð með örvandi lyfjum hafa borið árangur til
lengri tíma og sé einnig örugg fyrir börn.
Samkvæmt rannsókninni er mestur árangur
af lyfjameðferð annars vegar og lyfjameðferð og
atferlismeðferð hins vegar eftir 14 mánaða eft-
irfylgd (1). Eftir tvö (2) og þrjú ár (3, 4) virðist
lyfjameðferð ekki bera eins góðan árangur. Þó er
mjög mikilvægt að benda á að eftir fjórtán mánuði
fengu flest börn miklu minni eftirfylgd og meðferð
en á fyrstu 14 mánuðunum. Nýjustu niðurstöður
rannsóknarinnar voru birtar í ágúst og hafa deilur
komið upp um túlkun þeirra, ekki síst hvað varð-
ar langtíma áhrif lyfjanna á vöxt og líkamlegan
þroska barna (5).
Þrátt fyrir þessar deilur um túlkun og skiln-
ing, eykur þróunin á notkun geðlyfja hjá börnum
og unglingum og aukin þekking á þessu sérsviði
vonina hjá lækni sem fæst daglega við að lina
þjáningar, bæta lífsgæði og draga úr afleiðingum
geðsjúkdóma hjá börnum og unglingum. Þessi
þróun hefur leitt til mikilvægra framfara í meðferð
og forvarnarvinnu á sviði barna- og unglingageð-
lækninga, einkum þegar lyfjameðferðin er notuð
sem viðbót við önnur meðferðarúrræði. Reynsla
og rannsóknir sýna að lyfjameðferð auðveldar
oft og eykur virkni vinnu annarra meðferðaraðila
svo sem sálfræðinga, hjúkrunarfræðinga, félags-
ráðgjafa, talmeinafræðinga, sjúkra- og iðjuþjálfa.
Þrátt fyrir þessar framfarir innan barnageðlækn-
isfræðinnar er Ijóst að það verður áfram erfitt
að berjast gegn þeim rótgrónu fordómum sem
tengjast geðlyfjagjöf hjá börnum.
Neikvæða umræða í fjölmiðlum hefur því
miður alltaf óheppileg áhrif á unga sjúklinga
okkar og fjölskyldur þeirra. Upplýsingaflæði til
almennings um jafnviðkvæm mál þarf að vera
réttlát, gagnleg og varfærnisleg, í takt við tímann,
og veita allar þær margvíslegu upplýsingar sem
til eru, varðandi börn annars vegar og fullorðna
hins vegar. Hafa ber ávallt í huga og undirstrika
í umræðunni að geðlyfjagjöf sérfræðings kemur
einungis til álita eftir að búið er að skoða og greina
í víðu samhengi geðræn vandamál hjá barni eða
unglingi og fjölskyldutengsl þeirra og er á engan
hátt beint eða hugsunarlaust svar við beiðni af
hálfu sjúklings eða fjölskyldu hans.
Heimildir
1. The MTA Cooperative Group. A 14-month randomized
clinical trial of treatment strategies for attention-deficit/
hyperactivity disorder. Multimodal Treatment Study of
Children with ADHD. Arch Gen Psychiatry 1999; 56: 1073-
86.
2. The MTA Cooperative Group. National Institute of Mental
Health Multimodal Treatment Study of ADHD follow-up:
24-month outcomes of treatment strategies for attention-
deficit/hyperactivity disorder. Pediatrics 2004; 113: 754-61.
3. Jensen PS, Amold LE, Swanson JM, Vitiello B, Abikoff HB,
Greenhill LL, et al. 3-year follow-up of the NIMH MTA study.
J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 2007; 46: 989-1002.
4. Swanson JM, Hinshaw SP, Amold LE, Gibbons RD, Marcus
S, Hur K, et al. Secondary evaluations of MTA 36-month
outcomes: propensity score and growth mixture model
analyses. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 2007; 46:1003-
14.
5. Swanson JM, Elliott GR, Greenhill LL, Wigal T, Arnold LE,
Vitiello B, et al. Effects of stimulant medication on growth
rates across 3 years in the MTA follow-up. J Am Acad Child
Adolesc Psychiatry 2007; 46:1015-27.
LÆKNAblaðið 2007/93 823