Læknablaðið - 15.12.2007, Blaðsíða 24

FRÆÐIGREINAR______
GÁTIR Á GEÐDEILDUM
Tafla 1. Helstu ástæður þess að sjúklingar voru settir á gát.
Ástæðurgáta N (%)
Sjálfsvlgshætta (sjálfsvígshugsanir og sjálfsvígstilraunir) 67 (43%)
Geðrofseinkenni (ofsóknarkennd eða annað sturlunarástand) 36 (23%)
Hegðunartruflanir (óróleiki, ofbeldishegóun eða hætta á ofbeldi) 17(11%)
Vanlíöan (kvíði, þunglyndi, hræðsla) 12 (8%)
Áfengis- eða ffkniefnaáhrif eða fráhvarfseinkenni 6 (4%)
Ofneysla lyfja (eitrun eða ofskammtur lyfja) 5 (3%)
Átröskun 4 (2%)
Annaö 6 (4%)
Upplýsingar um ástæðu gátar lágu ekki fyrir 4(2%)
lögn, 12 (8%) á öðrum degi og 27 (18%) á þriðja til
sjöunda degi. Af þeim sem settir voru á gát strax
við innlögn voru þekktir sjúklingar (höfðu verið
áður á geðdeild) í meiri hluta, eða 59 (67%) á móti
29 (33%). Munurinn var marktækur (Kí-kvaðr-
at=4,93, fg=l, p<0,05).
Ýmsar ástæður voru fyrir því að sjúklingar voru
settir á gát eins og tafla I sýnir. Algengustu ástæð-
urnar voru sjálfsvígshætta og geðrofseinkenni eða
sturlunarástand.
sjúklingar vissu oft eða alltaf um ástæður þess að
þeir væru settir á gát eða svipað og sjúklingarnir
svöruðu, en 24 (40%) töldu þá vita það stundum.
Þrír fjórðu hlutar (45; 75%) starfsfólks taldi sjúkling-
ana vita oft eða alltaf um ástæðu þess að gát yfir
þeim var aflétt eða nokkuð fleiri en sjúklingarnir
sögðu sjálfir. Fjórðungur (15; 25%) starfsfólks hélt
að sjúklingarnir vissu stundum eða aldrei ástæðu
fyrir lok gátar.
Skoðanir sjúklinga og starfsfólks á því hvað er
hjálplegt við að vera á gát
Tafla II sýnir hvaða skoðanir sjúklingar og starfs-
fólk höfðu á því hvað væri hjálplegt fyrir sjúkling
að vera settur á gát. Stærsti hluti sjúklinganna
taldi öryggið við að vera á gát það hjálplegasta,
en aðeins um fimmtungur taldi félagsskap starfs-
fólks hjálplegan. Starfsfólkið leit hins vegar svo
á að umhyggja, virðing og stuðningur starfsfólks
væri hjálplegast fyrir sjúkling á gát og þeir settu
félagsskapinn og að hafa einhvern til að tala við í
annað sætið.
Álit sjúklinga
Rúmlega helmingur sjúklinganna (41; 59%) sagð-
ist hafa vitað af hverju hann var settur á gát, í
hverju gátin fólst (46; 66%) og af hverju henni var
aflétt (37; 52%), og langflestum (53; 83%) fannst
gátin vera réttmæt, óháð tegund.
Flestum sjúklinganna fannst gátin standa
hæfilega lengi yfir (36; 57%), 16 (25%) fannst hún
standa of lengi yfir, 7 (11%) of stutt og 4 (6%) höfðu
ekki skoðun.
Álit starfsfólks
Rúmlega helmingur (34; 57%) starfsfólks taldi að
Hvað töldu sjúklingar erfitt við að vera á gát?
Tafla III sýnir hvað sjúklingum fannst erfitt við að
vera á gát. Flestum þeirra fannst frelsisskerðingin
erfiðust, einkum sjúklingum á fullri gát og yfirsetu
og um þriðjungi sjúklinga á fullri gát fannst eft-
irlitið það erfiðasta. Athyglisvert er að þriðjungur
sjúklinga á yfirsetu og reglulegri gát taldi alls ekk-
ert erfitt að vera á gát.
Hvað taldi starfsfólkið erfitt við að hafa
sjúkling á gát?
Tafla IV sýnir hvað starfsfólki fannst erfitt við
að hafa sjúklinga á gát. Tæplega helmingi þeirra
Tafla II. Skoðanir siúklinga og starfsfólks á því hvað er hjálplegt við að vera á gát?
Full gát Yfirseta Regluleg gát
Sjúklingar N= =10 Starfsmenn N=59 Sjúklingar N=9 Starfsmenn N=59 Sjúklingar N=49 Starfsmenn N=59
Félagsskapur, tala við einhvern 2 (20%) 28 (47%) 2 (22%) 30 (51%) 10 (20%) 18 (31%)
Umhyggja, virðing og stuöningur starfsfólks 1(10%) 35(59%) 3 (33%) 38(64%) 9(18%) 31 (53%)
Nærvera 1(10%) 19(32%) 16(27%) 2 (4%) 16 (27%)
Öryggi, róa sjúkling 6 (60%) 27 (46%) 3 (33%) 18 (31%) 20 (41%) 13(22%)
Umhverfisþasttir/setja sjúklingi mörk 5(8%) 19(32%) 1(2%) 2(3%)
Fylgjast meó 8(14%) 1(11%) 7 (12%) 11 (22%) 28(47%)
Frasða 4(7%) 5 (8%) 9 (15%)
Ekkert 6(12%)
Annað 5 (50%) 4 (44%) 3 (6%)
Man ekki eftir því 9 (18%)
Sumir hátttakendur ereindu frá fleiri en einu atriði og það vantar svör frá þremur sjúklingum sem gátu ekki svaraó.
836 LÆKNAblaðið 2007/93