Læknablaðið - 15.12.2008, Qupperneq 15

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKNIR
við einstök líffærakerfi og afgerandi áherslu-
breytingar við framkvæmd krufninga hafa ekki
orðið á tímabilinu. Hins vegar hefur sjúkra-
húskrufningum fækkað verulega og hfutfall
réttarkrufninga þar með hækkað þótt nákvæmar
tölur um þetta liggi ekki fyrir. Gera má ráð fyrir
að meðalaldur í réttarkrufningum sé lægri en í
sjúkrahúskrufningum. Því er ekki hægt að útiloka
að þetta gæti haft áhrif á niðurstöður okkar til
einhverrar lækkunar á tíðni krufningagreindra
nýmakrabbameina á síðari hluta tímabilsins.
í nýlegri evrópskri rannsókn21 á krufninga-
greindum nýrnafrumukrabbameinum var sýnt
fram á vaxandi tíðni sjúkdómsins sem er andstætt
okkar niðurstöðum. Ofangreind rannsókn var þó
ekki án vankanta, til dæmis náði hún eingöngu til
tilfella frá tveimur sjúkrahúsum á 10 ára tímabili.
Auk þess vom vefjasýni ekki yfirfarin og grein-
ingar því aðeins byggðar á krufningaskýrslum.
Niðurstöður okkar em betur í takt við niður-
stöður rannsóknar frá Iowa í Bandaríkjunum.20 Þar
var sýnt fram á óbreytta tíðni krufningagreindra
nýmafmmukrabbameina á tveimur tímabilum,
annars vegar fyrir tíma tölvusneiðmynda og
ómskoðana (1955-1960) og hins vegar eftir að
þessar rannsóknir komu til sögunnar (1991-
2001). Líkt og í rannsókn okkar var leiðrétt fyrir
fækkun krufninga. Tilgáta höfunda var sú að
vegna aukningar í tilviljanagreiningu ætti krufn-
ingagreindum æxlum að fækka þar sem æxlin
ættu að hafa greinst í auknum mæli fyrir andlát.
í ljós kom að tíðni krufningagreindu æxlanna
hafði ekki lækkað. Alyktuðu höfundar því að í
raun væri um að ræða aukningu í nýgengi nýma-
frumukrabbameins. Veikleiki við þessa rannsókn
er að hún náði ekki til heillar þjóðar heldur
byggðist eingöngu á tilfellum frá einni stofnun.
Tíðni kmfningagreindra æxla hefur haldist
nánast óbreytt hér á landi á sama tíma og til-
viljanagreining hefur tekið stökk upp á við. Til
dæmis greindist helmingur tilfella fyrir tilviljun
árið 2005.6 Því má færa rök fyrir því, líkt og í
bandarísku rannsókninni, að nýgengi nýrna-
frumukrabbameins, óháð tilviljanagreiningu í
lifandi greindum, sé vaxandi hér á landi. Þessi
aukning er þó lítil og skýrir ekki nema hluta af
þeirri aukningu sem orðið hefur í nýgengi sjúk-
dómsins hér á landi á síðustu tveimur áratugum.
Aukið nýgengi verður því að langmestu leyti
skýrt með æxlum sem greinast fyrir tilviljun, aðal-
lega vegna tölvusneiðmyndatöku og ómskoðana
á kviðarholi. Áður hefur verið sýnt fram á að
tilviljanagreindu æxlin eru minni og greinast á
lægri stigum og gráðu en einkennagreind tilfelli.4
Þar sem dánarhlutfall (mortality) nýrnafrumu-
krabbameins hefur nánast staðið í stað á síðustu
áratugum hafa lífshorfur þessara sjúklinga vænk-
ast. I eldri rannsóknum hér á landi hefur ekki
tekist að sýna fram á að tilviljanagreining per se
sé sjálfstæður áhættuþáttur lífshorfa þessara sjúk-
linga.22 Frumniðurstöður á stærri sjúklingaefniviði
(n=913) virðast þó benda til þess að svo geti verið6,
en svipuðum niðurstöðum hefur verið lýst er-
lendis.8-23 Þetta gæti rennt stoðum undir þá tilgátu
að einhver eðlismunur sé á æxlum eða hluta þeirra
æxla sem greinast fyrir tilviljun og þeim sem
greinast vegna einkenna.
Lokaorð
Rannsóknin sýnir að nýmafrumukrabbamein
greinast á lægri stigum og gráðum við krufningu
en æxli sem greinast hjá lifandi sjúklingum. Sama
á við þegar krufningagreindu æxlin eru borin
saman við æxli greind fyrir tilviljun hjá lifandi
sjúklingum, enda þótt þar sé munurinn minni.
Tíðni krufningagreindra nýrnafrumukrabbameina
hefur að mestu staðið í stað síðustu áratugina.
Aukið nýgengi nýrnafrumukrabbameina á síðasta
áratug skýrist því ekki af aukningu tilfella sem
greinast við krufningu.
Þakkir
Þakkir fær Gunnhildur Jóhannsdóttir, skrif-
stofustjóri á skurðdeild Landspítala, fyrir hjálp
við öflun gagna, Helgi Sigvaldason verkfræð-
ingur og Martin Ingi Sigurðsson læknanemi fyrir
aðstoð við tölfræðiúrvinnslu og Jón Gunnlaugur
Jónasson, prófessor í meinafræði, fyrir gagnlegar
ábendingar.
Heimildir
1. Jónasson JG, Tryggvadóttir L. Cancer in Iceland. The 50th
Anniversary of The Icelandic Cancer Registry. Reykjavik:
Icelandic Cancer Society, 2004.
2. Ferlay J, Bray P, Pisani P, Parkin D. GLOBOCAN 2000: Cancer
Incidence, Mortality and Prevalence Worldwide. Version 1.0.
IARC CancerBase No.5. Lyon: IARCPress, 2001.
3. Thoroddsen Á, Einarsson GV, Guðbjartsson T. Nýma-
frumukrabbamein á íslandi - yfirlitsgrein. Læknablaðið 2007;
93: 283-97.
4. Guðbjartsson T, Thoroddsen A, Pétursdóttir V, Harðarson
S, Magnússon J, Einarsson GV. Effect of incidental detection
for survival of patients with renal cell carcinoma: results of
population-based study of 701 patients. Urology 2005; 66:
1186-91.
5. Chow WH, Devesa SS, Warren JL, Fraumeni JF, Jr. Rising
incidence of renal cell cancer in the United States. Jama 1999;
281:1628-31.
6. Pálsdóttir HB, Harðarsson S, Pétursdóttir V, et al.
Tilviljanagreining er sjálfstæður forspárþáttur lífshorfa hjá
sjúklingum með nýmafmmukrabbamein: Niðurstöður úr
íslenskri rannsókn sem nær til 913 sjúklinga á 35 ára tímabili
(ágrip). Læknablaðið 2008; 94/ Fylgirit, E-36.
7. Konnak JW, Grossman HB. Renal cell carcinoma as an
incidental finding. J Urol 1985; 134:1094-6.
8. Lee CT, Katz J, Fearn PA, Russo P. Mode of presentation of
renal cell carcinoma provides prognostic information. Urol
Oncol 2002; 7:135-40.
LÆKNAblaðið 2008/94 81 1