Læknablaðið - 15.04.2010, Blaðsíða 30

|fræðigreinar
Irannsóknir
%
Mynd 3. Hlutfall kvenna
með offitu eftir reykingum
og búsetu, tölur í stöplum
sýna fjölda kvenna á bak
við hlutfallstölur. Sýnd eru
95% öryggisbil.
um sambærileg lífsskilyrði í borg og bæ, hvort
heldur er félagsleg, menningarleg eða efnahagsleg
skilyrði.
í könnunum Manneldisráðs hefur komið fram
verulegur munur á mataræði fólks í þéttbýli og
dreifbýli, og þá ekki síst heildarorku fæðunnar,
sem var umtalsvert meiri í sveit en í þéttbýli.16
Eins var hlutfall fitu hærra í sveit en í þéttbýli,
og meiri neysla á mjólk, kjöti, smjöri og smjörlíki.
Rannsóknir hafa sýnt að orkuríkt fæði eykur líkur
á að fólk þyngist17 og því eiga ólíkar fæðuvenjur
í borg og bæ óefað þátt í þeirri mynd sem blasir
við þótt fleira komi sjálfsagt til. Minna er vitað um
hreyfingu fullorðinna hér á landi eftir búsetu og
engar rannsóknir þar að lútandi hafa verið birtar
eftir því sem okkur er kunnugt.
Það er vel þekkt að barneignir geta haft áhrif
á holdafar kvenna18 og því er hugsanlegt að ólík
fæðingarsaga kvenna í Reykjavík og landsbyggð
hafi áhrif á niðurstöður. Svo virðist þó ekki vera
í þessu tilfelli. Þegar fæðingarsaga, það er fjöldi
barneigna og aldur við fæðingu fyrsta barns, var
tekin með í fjölbreytugreiningu, reyndist hún ekki
hafa marktæk áhrif á líkur á offitu eftir búsetu
(niðurstöður ekki sýndar).
Okkar rannsókn sýnir, rétt eins og fjöldi fyrri
rannsókna, að líkur á offitu aukast með hækkandi
aldri. Það vekur athygli að mesta hækkunin
verður milli tveggja yngstu aldurshópa kvenna,
eftir það breytist hlutfall kvenna með offitu lítið
sem ekkert. Á þessu aldursbili sem um ræðir, frá
25 til 32 ára, verða miklar breytingar í lífi flestra
kvenna, breytingar sem óneitanlega geta haft
áhrif á mataræði þeirra og hreyfingu. Þær stofna
margar eigið heimili og fjölskyldu og takast á við
aukna ábyrgð í starfi. Mikið vinnuálag kvenna við
þessar aðstæður gæti átt sinn þátt í að hvetja til
óheilsusamlegra lífshátta og auka líkur á offitu.
Umfang reykinga var örlítið hærra utan
höfuðborgarsvæðis en innan þess. Sá munur
hvarf hins vegar þegar leiðrétt var fyrir menntun.
Nýlegar kannanir Lýðheilsustöðvar sýna einnig
að reykingar eru orðnar heldur almennari
á landsbyggðinni en á höfuðborgarsvæðinu.2
Samkvæmt könnunum Tóbaksvarnaráðs/Lýð-
heilsustöðvar lækkaði hlutfall þeirra sem reykja
daglega í aldurshópnum 18-69 ára úr 40% í 21,3%
á árunum 1985 til 2005.2 Á jafnlöngu tímabili, eða
frá 1975 til 1994, tvöfaldaðist hins vegar hlutfall
kvenna með offitu í aldurshópnum 45-64 ára.3 Frá
árinu 1994 hefur hlutfallið hækkað enn frekar, þó
meira meðal karla en kvenna, og er nú svo komið
að 27% karla og 23% kvenna á aldrinum 45-64 ára
flokkast með offitu.4 í rannsókn okkar reyndust
tengsl reykinga og offitu bæði flókin og ólík eftir
búsetu. Utan höfuðborgarsvæðis var hlutfall offitu
hæst meðal kvenna sem höfðu hætt að reykja, sem
er í samræmi við margar fyrri rannsóknir.15 Innan
höfuðborgarsvæðis var annað upp á teningnum,
þar var hlutfallið hæst meðal kvenna sem reyktu
daglega.
Hér eru á ferðinni önnur tengsl offitu og
reykinga meðal kvenna en greint hefur verið frá
í hóprannsóknum Hjartaverndar fram til þessa.1
Þess skal getið að hér er um að ræða yngri árganga
en í fyrri rannsóknum, eða konur fæddar á árunum
1959-1986. í stað þess að reykingafólk sé að jafnaði
grennra og í minni áhættu að greinast með
offitu, er nú aukin áhætta á offitu meðal kvenna
sem reykja daglega, að teknu tilliti til aldurs,
menntunar, búsetu og áfengisneyslu. Nýlega hafa
verið birtar erlendar rannsóknir sem sýna svipuð
tengsl offitu og reykinga meðal ungra kvenna.8
Þetta samband, sem hér kemur aðeins fram á
höfuðborgarsvæðinu, er fyrst og fremst talið eiga
sér félagslegar skýringar, þar sem um er að ræða
sameiginlega rót þessara tveggja áhættuþátta.19
Æ færri reykja nú daglega og þrýstir samfélagið á
reykingafólk að hætta reykingum. Hugsanlegt er
að sá tiltölulega fámenni hópur sem enn reykir sé
ólíkur hópnum sem reykti þegar reykingar voru
almennari og viðurkenndari, bæði hvað varðar
félagslega stöðu og önnur einkenni.
Það er athyglisvert að tengsl reykinga við offitu
skuli aðeins koma fram á höfuðborgarsvæðinu.
Ein möguleg skýring gæti tengst því hversu
algeng offita kvenna er á landsbyggðinni borið
saman við höfuðborgarsvæðið. Félagsleg staða
þessa hlutfallslega fjölmenna hóps kvenna á
landsbyggðinni er því hugsanlega önnur en
á höfuðborgarsvæði, þar sem um fámennari
hóp er að ræða. Félagslegar rætur offitu
geta því að einhverju leyti verið ólíkar eftir
búsetusvæðunum. í því sambandi má nefna að
262 LÆKNAblaðið 2010/96