Læknablaðið - 15.02.2011, Síða 13

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKN
(e. suprailiac). Gerðar voru þrjár mælingar á
hverjum stað og meðaltal hvers staðar fundið.
Summa af þykkt húðfellinga hvers einstaklings
var fengin með því að leggja saman meðaltöl
staðanna fjögurra. Sömu tveir aðilarnir gerðu allar
húðþykktarmælingarnar. Líkamsþyngdarstuðull
(Body mass index - BMI) var reiknaður (kg/m2) og
borinn saman við viðmiðunargildi um ofþyngd
og offitu.20
Mælingar á hreyfingu
Hreyfing eða virkni helmings þeirra sem tóku þátt
(valið af handahófi) var mæld með ActiGraph™
7124 hröðunarmælum. Mælarnir eru litlir kubbar
á stærð við eldspýtnastokk sem festir voru á
þátttakendur með teygju um mittið þannig að þeir
sætu við hægri mjöðm. Ætlast var til að mælirinn
væri á viðkomandi þann tíma sem hann/hún
væri vakandi (nema ef farið væri í sund/bað)
í sex daga frá og með þeim degi sem hann var
settur á. ActiGraph™ hröðunarmælirinn mælir
meðaltalsákefð hreyfingar í einu plani (e. uni-axial)
yfir einnar mínútu tímabil en upplýsingarnar
eru vistaðar sem slög í minni mælisins. Þannig
voru vistuð meðaltalsslög hverrar mínútu hvers
þátttakanda yfir sex daga í hverjum skóla. Viðmið
um úrvinnslu gagna úr hröðunarmælunum, til að
mynda um hversu lengi mælarnir skyldu hafðir
á og hve margar klukkustundir þeir þyrftu að
vera í notkun hvern dag, voru fengin frá EYHS til
að tryggja samanburðarhæfni niðurstaðnanna.19
Eingöngu var notast við gögn úr mælum sem
höfðu mælt hreyfingu í minnst einn helgidag og
tvo virka daga, minnst 10 klukkustundir hvern
dag. Mælirinn var talinn óvirkur (ekki í notkun)
ef núll slög á mínútu voru í minni mælisins í
samfelldar 10 mínútur eða meira og var sá tími því
dreginn frá heildartímanum. Myndir la og Ib sýna
dæmi um niðurstöður tveggja einstaklinga sem
hreyfðu sig mismikið yfir rannsóknartímabilið.
Aðalútkomubreyta rannsóknarinnar er fjöldi
mínúta yfir 3400 slög/mín á dag sem er skilgrein-
ingin á neðri mörkum meðalerfiðrar hreyfingar.
Aður hefur verið lagt til að 3400 slög/mín séu
þau viðmið sem notast skuli við sem neðri mörk
þessarar ákefðar.15 Sá slagafjöldi á mínútu er mitt
á milli tveggja viðmiða sem hvað mest hafa verið
notuð í nýlegum rannsóknum, það er 3200 slög/
mín17 og 3600 slög/mín.21
Tölfræði
Við mat á normaldreifingu breytanna var stuðst
við einföld tíðnistöplarit (e. histogram), niðurstöður
Anderson-Darling-prófs, Shapiro-Wilkins-prófs,
og skekkju- og risgilda (e. skewness & kurtosis)
minni en 2. Við samanburð milli kynja eftir aldri
100000
C 80000
1 60000
'Sa 40000
" 20000
0
mið fim fös lau sun mán þn mið
Tíml
Mynd 1a. Dæmi um niðurstöður 9 ára barns sem hreyfði sig að jafnaði mikið huern dag.
100000
c «0000
60000
2
'Si 40000
•o
20000
0
mið fim fös lau sun mán þri mið
Timi
Mynd 1 b. Dæmi um niðurstöður 9 ára barns sem hreyfði sig að jafnaði lítið.
var notast við óparað t-próf á normaldreifðar
breytur og meðaltöl og staðalfrávik þeirra
birt. Mann-Whitney-Wilcoxon-próf var notað
á ónormaldreifðar breytur og miðgildi og
fjórðungsfrávik birt. Welch t-próf var notað þegar
breytileiki milli kynja eftir aldri var ekki sá sami.
Til að kanna hvort hugsanleg bjögim hefði átt
sér stað við val á þeim hópi sem undirgekkst
hreyfimælingar, voru líkamsþyngdarstuðlar þess
hóps og þátttakenda sem ekki tóku þátt í
hreyfimælingum bornir saman innan aldurs og
kyns. Hvergi reyndist tölfræðilega marktækur
munur á hópunum.
Fjölþrepa aðhvarfsgreiningu (e. hierarchical
linear modeling) var beitt til að útskýra breyti-
leikann í fjölda mínútna á dag af meðalerfiðri og
erfiðri hreyfingu (háða breytan). Sú breyta var
umreiknuð á kvaðratrótarkvarða til að ná fram
normaldreifingu. Óháða breytan þykkt húð-
fellinga var miðjuð til að fá fram augljósari túlkun
á fjölþrepa aðhvarfsgreiningarstuðlunum. Með
fjölþrepa aðhvarfsgreiningu mátti taka til greina
lagskipta uppbyggingu gagnanna og þá fylgni
sem getur leynst innan undirhópa eða klasa þess
konar uppbyggingar. Til dæmis eru börn í sama
skóla oftar en ekki líkari í ýmsum samanburði
en böm sem borin væru saman milli skóla.
Með því að nota „skóla" sem slembiáhrif náði
lokalíkanið að taka til greina og leiðrétta fylgni
milli einstaklinga innan skólanna, sem oftar en
ekki má rekja til sameiginlegra þátta í umhverfi
og atferli samrýmdra hópa. Með því að reikna
innanflokkafylgni (e. intraclass correlation) var hægt
að segja til um hve stóran hluta heildarbreytileika
háðu breytunnar var að finna milli skóla. Við mat
á mátun þeirra líkana sem voru prófuð var stuðst
við Bayesian Information Criteria (BIC). Eina
óháða breytan sem athuguð var utan kyns, aldurs,
húðþykktar og búsetu, og ekki tengdist háðu
LÆKNAblaðið 2011/97 77