Læknablaðið - 15.04.2011, Síða 35

FRÆÐIGREINAR
Y F I R L I T
mörgum tilfellum vegna samverkandi áhrifa
undirliggjandi galla í æðarvegg og ytri áhættu-
þátta.11
Klínísk einkenni
Hálsslagæðarflysjun (carotid artery dissection)
Algengasta einkennið er verkur í hálsi eða höfði.
Verkurinn er venjulega kröftugur, kemur snemma
í sjúkdómsferlinu og er staðsettur kringum augað,
á gagnaugasvæðinu og/eða hliðlægt á hálsi
sömu megin og flysjunin.30'31 Honum getur fylgt
púlserandi hljóð sömu megin.31 Verkurinn getur
komið skyndilega og verið það slæmur að grunur
vaknar um innanskúmsblæðingu (subarachnoid
hemorrhage).
Horners-heilkenni kemur fyrir í um helmingi
tilfella (mynd 3). Það er vegna þrýstingsáhrifa
á sympatísku taugaþræðina sem umlykja innri
hálsslagæðina. Oft er aðeins hluti af teiknum
Horners til staðar.21 Homers-heilkenni ásamt
skyndilegum verk í höfði og/eða hálsi sömu
megin, á því að vekja sterkan grun um flysjun
í innri hálsslagæð. Hafa ber í huga að flysjun í
innri hálsslagæð getur gefið einkenni frá neðri
heilataugum. Er hér átt við taugar eins og N.
hypoglossus og N. Vagus með tilheyrandi ein-
kennum frá munnholi og tungu. Ástæðan fyrir
þessu er óviss en þrýstingur á smáæðarnar sem
næra taugarnar eða beinn þrýstingur á taug
vegna blæðingarinnar í æðarveggnum eru mögu-
legar skýringar. Þegar einkenni eru frá neðri
heilataugum veldur það oft vanda við greiningu
þar sem sjónir beinast að heilastofnsáfalli frekar
en flysjun.
Tíðni heilablóðþurrðar við flysjun í innri háls-
slagæð er ekki fyllilega þekkt en rannsóknir
benda þó til að heiladrep eigi sér stað í um það
bil 60-70% tilfella.5 Heiladrep verða oftast á nær-
ingarsvæði miðhjarnaslagæðarinnar (a. cerebri
media) og em talin verða á allra fyrstu dögunum
eftir flysjunina.5 Blóðþurrðareinkenni vikum/
mánuðum eftir flysjun eru talin afar sjaldgæf.32
Blóðþurrðareinkenni án annarra einkenna geta
komið fyrir en oftar er verkur og/eða Homers-
heilkenni fyrirboði.
Hryggslagæðarflysjun (vertebral artery dissection)
Algengustu einkennin era verkur í hnakka eða
aftarlega í höfði.33 Yfirleitt er verkurinn verri þeim
megin sem flysjunin er. Oft er verknum ekki lýst
sem sérstaklega slæmum eða af óvenjulegri gerð,
sem getur gert greininguna erfiða.
Algeng einkenni frá aftari blóðveitu eru
svimi, sjóntraflanir, kyngingarörðugleikar og jafn-
vægistraflun. Algengt er svokallað Wallenbergs-
heilkenni (lateral medullary sundrome) í heild Mynd 3. Ptosis og iinosis
. ,' vmstra megin, sem er hluti
eða að hluta til. Það samanstendur af Horners- Horners-heilkeimis.
heilkenni, skyntruflun í andliti og slingri (ataxia) maieyf,or. rnmtGaiikrd.
útlima sömu megin, ásamt minnkuðu skyni fyrir
sársauka og hita í útlimum gagnstæðrar hliðar.
Önnur einkenni hryggslagæðarflysjunar geta
verið blóðþurrðareinkenni frá litla heila, stúku
(thalamus), brú (pons) eða aftari heilaslagæð
{posterior cerebral artery,33
Athyglisvert er að Horners-heilkenni getur
sést bæði við flysjun í innri hálsslagæð og hrygg-
slagæð. Við flysjun í innri hálsslagæð verður
áverki á sympatíska taugaþræði sem umlykja
æðina. Við flysjun í hryggslagæð orsakast heil-
kennið af blóðþurrð hliðlægt í mænukylfu.
Blóðþurrðareinkenna verður vart hjá 80-90%
sjúklinga sem greinast með hryggslagæðarflysjun5-
18og eru þau því heldur algengari en hjá sjúklingum
sem greinast með flysjun í innri hálsslagæð.5'21-
26 Hins vegar hafa heiladrepin á næringarsvæði
fremri blóðveitu almennt alvarlegri afleiðingar í
för með sér en þau sem verða á svæði aftari blóð-
veitu.5
Ávallt er rétt að hafa flysjun í huga hjá einstak-
lingum með skyndilegan verk í hálsi, hnakka eða
höfði, samfara taugabrottfallseinkennum og/eða
Horners-heilkenni.
Myndrannsóknir
Flysjun í slagæð verður vegna þess að farvegur
opnast fyrir slagæðablóð inn í æðavegg. Blæðing
inn í æðavegg verður oftast á milli innsta lags
og miðlags en blóðið getur einnig rofið miðlag
og legið milli miðlags og ysta lags. Ef blóð
kemst milli innsta lags og miðlags æðar veldur
fyrirferðin þrengingu eða lokun á eiginlegu
holrúmi æðarinnar og einnig getur falskt holrúm
samsíða því eiginlega myndast. Ef blæðing nær
út fyrir miðlag getur það leitt til víkkunar á ytra
borði æðarinnar og myndunar falsks æðagúlps.
Flysjun getur sést við myndgreiningu sem
margúll (hematoma) í æðarvegg, tvö holrúm,
staðbundin þrenging eða lokun á eiginlegu hol-
LÆKNAblaðið 2011/97 239