Læknablaðið - 15.04.2011, Qupperneq 58

UMRÆÐUR O G FRETTIR
ÖLDUNGADEILD
Jón Hilmar
Alfreðsson
0ldungadeild
Læknafélags íslands
Umsjón síðu
Páll Ásmundsson
Stjórn
Öldungadeildar
Sigurður E. Þorvaldsson
formaður
Jón Hilmar Alfreðsson
ritari
Tryggvi Ásmundsson
gjaldkeri
Guðmundur Oddsson
Óli Björn Hannesson
Öldungaráð
Hörður Þorleifsson
Höskuldur Baldursson
Kristín Guttormsson
Leifur Jónsson
Páll Ásmundsson
Vigfús Magnússon
Vefsíða Öldungadeildar
finnst meðal annana
vefsíðna sérfélaga á
síðu LÍ.
Oft er gott það er gamlir kveða - II
Landspítalamálið
Um það bil sem Landspítali hóf göngu sína
var hafin umræða í blöðum og tímaritum um
þörf á nýjum spítala. Einn af þeim sem tjáðu
sig opinberlega var landlæknirinn Guðmundur
Björnsson. Allir voru á einu máli um brýna þörf og
konur byrjuðu þegar fjársöfnun.
í febrúar 1916 birtist grein í Læknablaðinu
um málið. Höfundur var Gunnlaugur Claessen
og var hvetjandi til byggingar nýs spítala, en
greindi jafnframt frá því að flestir kollegar væru
vantrúaðir og teldu að um væri að ræða fagra
framtíðarhugmynd er ætti mjög langt í land.
Á þessum tíma var Landakotsspítalinn eini
almenni spítalinn í Reykjavík, reistur 1902,
timburhús, um margt ófullkominn, upphaflega
50-60 rúma, en 20 rúmum var aukið við. St. Jósefs
systur áttu spítalann og ráku, og unnu sjálfar
kauplaust. Aðallega var um kir. sjúklinga að ræða,
þær opnuðu spítalann fyrir læknakennslu, veittu
Reykvíkingum afslátt af legukostnaði og reyndust
mörgum fátæklingum vel, að sögn Gunnlaugs, en
hann sagði ekki vansalaust að Reykvíkingar létu
systurnar einar um spítalarekstur, innan tíðar yrði
bærinn eini kaupstaður landsins sem ekki ætti
sér sjúkrahús. Hann taldi þörf á 100 rúma spítala,
deildaskiptum, auk sectionsstofu. Röntgenstofnun
háskólans mundi og flytja inn á spítalann, en
henni var fyrirkomið í „prívathúsi" eigi allnærri
Landakoti.
Þótt spítalinn væri einkum fyrir sjúklingana, þá
var hann einnig bráðnauðsynlegur fyrir kennslu
lækna-, hjúkrunar- og ljósmæðraefna. Hann átti
að tengjast háskólanum og kennarar skyldu vera
yfirlæknar. Ástandið var þannig að kertnara
vantaði oft og einatt sjúklinga til kennslunnar.
Hennar vegna taldi Gunnlaugur fæðingardeild
nauðsynlega. Þangað myndu ógiftar stúlkur leita
og líklega margar giftar konur einnig, þótt þær
þyrftu að borga fyrir sig.
Ekki liðu nema tveir mánuðir þar til önnur
grein birtist um nýja spítalann eftir einn af
ritstjórum blaðsins, Guðmund Hannesson. Hann
taldi þörf brýna vegna sjúklinga, kennslu og
þjóðarmetnaðar, en segir svo að menn einblíni um
of á kostina og „eigi þurfa að afsaka það, þó ég
drepi á nokkra þröskulda í vegi spítalamálsins."
Hann telur of í lagt að nýi spítalinn þurfi að vera
100 rúma, 50 væri nær lagi og væru þó nokkur
„gjafarúm" meðtalin. Landakotsspítali yrði 50-60
rúma, „enda mér vitanlega engin líkindi til þess,
að hann leggist niður."
Hann segir að margir með innvortis sjúkdóma
liggi fremur í heimahúsum vegna þess að þeim
sé kunnugt um þrengslin á spítalanum og að
þeim falli ekki vistin þar og húsakynnin, en
tíðast sé þó að þeir hafi ekki efni til þess að liggja
á spítala. „Spítalaþörfin hér vex ekki til mikilla
muna - nema mörgum sé gefin veran að meira eða
mirtna leyti."
Menntun læknaefna vegur þungt hjá höfundi,
„því þar er að ræða um undirstöðuþekkingu
nálega allra lækna landsins." Fæð sjúklinga hái
kennslunni hvað mest, þótt þarfir háskólans séu
annars margar. Best væri ef aðeins einn spítali
væri í bænum og allir sjúklingar þar aðgengilegir
fyrir kennslu.
Undir lok greinarinnar dregur Guðmundur
saman þau úrræði sem um er að velja að hans
mati. Einn kostur er sá að byggt yrði við Landakot
af bænum eða landinu og þar yrði kennsluspítali.
Annar sá að bærinn reisti sinn spítala sem yrði
styrktur úr landssjóði til kennslu, og þriðji að
landið reisti spítala sem bæjarbúar hefðu greiðan
aðgang að. Allt ylti þetta á því hvemig semdist
um reksturinn. Og lokaorð Guðmundar þykja mér
harla merkileg, því hann reynist ekki einvörðungu
sannspár, heldur gerist hann formælandi, sá
merkasti, þeirrar sameiningar spítalanna í
Reykjavík sem komst til framkvæmdar mörgum
áratugum síðar:
„Ef það reyndist svo, að bærinn fengist ekki til að vera í
samvinnu við landið um spítalabyggingu og landið vildi hvorki
taka að sér að bæta úr spítalaþörfum Reykvíkinga eða styðja
Landakotsspítalann, þá gæti svo farið, að á sínum tíma risu
hér 3 spítalar; landspítali, er landið ræki, Reykjavíkurspítali og
Landakotsspítalinn. Sjúklingamir tvístmðust þá í þrjá staði og
allt yrði dýrara en ástæða væri til. Gallar á slíku fyrirkomulagi
em svo auðsæir, að ég leiði það hjá mér að ræða það frekar."
Prófessor Júlíus Sigurjónsson 1907-1988
Teikning: Sigurður V. Sigurjónsson.
262 LÆKNAblaðið 2011/97