Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2004, Blaðsíða 48

KRISTJÁN MÍMISSON
efdr og án afstöðu. Afstæðishyggja og faglaus hugsun eru að því leyti
ólíkar að faglaus hugsun hvetur mann til skoðanaskipta og er þannig
grunnur þess að við tökum afstöðu til kenninga um fortíðina. Forsenda
þess að við getum tekið afstöðu er orðræðan á milli einstaklinga og hópa,
innan fræðinnar og utan hennar.
Samantekt - möguleikarfyrir nýja kennilega fomleifafi'æði á íslandi
Kennileg fornleifafræði á Islandi hefur enn ekki náð neinum þroska þrátt
fyrir að fleiri og betur menntaðir fornleifafræðingar vinni hér á landi að
rannsóknum en nokkurn tíma fyrr og þrátt fyrir að rannsókna-
niðurstöður fornleifaffæðinga á Islandi séu í auknum mæli fengnar með
háfaglegum virmubrögðum og þverfaglegri rannsóknanálgun. I þessari
grein hef ég útlistað skoðanir mínar á því hvernig á þessu stendur.
Vísinda- og tæknihyggjan sem á síðustu árum hefur átt innreið í forn-
leifafræðina hefur valdið því að öll umfjöllun hefur snúist um kóðun og
stöðlun aðferða. Aðferðin er orðin takmark í sjálfu sér og litáð er á
tæknina sem leið til hlutlægni og stöðlrmar. Sagnahyggjan er, eins og
sýnt hefur verið fram á,51 megináhrifavaldur í túlkun á íslenskum forn-
minjum. Enn má finna það sjónarmið að fornleifaffæðingar „ffamreiði
rannsóknaniðurstöður til samanburðar við niðurstöður sagnfræðinga af
ritheimildum og til að ögra þeim“.52 Með hliðsjón af þessu er augljóst að
ýmsum þykir fornleifafræðin vera takmörkuð í framlagi sínu til hinnar
almennu orðræðu um söguna.
Faglaus hugstm er ein leið til þess að opna flæði kennilegrar orðræðu.
Stoðir þeirrar hugsunar, þ.e.a.s. sjálfsgagnrýni, samhengi, samvirkni og
fjölröddun, eru grundvöllurinn fyrir því að fornleifafræðin geti komið
fram með nýjar túlkanir og stöðuga endurskoðun á sögunni. Grunnurinn
að slíkri orðræðu er sannarlega til staðar enda má æda að löndin séu fá
þar sem eins margar grunnrannsóknir í fornleifafræði fari ffam og á
Islandi um þessar mundir.
En hvar skal byrja? A síðasta áramg hefur mátt merkja ákveðinn upp-
gang í landslagsfomleifaffæði hér á Islandi. Landaffæði og fornleifaffæði
51 Bjami F. Einarsson, „Islenskar fornleifar: Fórnarlömb sagnahyggjunnar“; Adolf
Friðriksson, „Sannfræði íslenskra fornleifa“.
52 Ur opnum tölvupósti frá Gunnari Karlssyni, prófessor í sagnfræði, sem birtást á
póstlista heimspekideildar í júm' árið 2002.
46