Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2004, Blaðsíða 179

„ANNARS AUMKA ÉG INDÍANA
að Kyrrahafið skolaði af skáldinu „austan-vérskunni“; þar á Stephan við
trúardeilurnar í Nýja Islandi og víðar og alla þá sundrungu sem þeim
fylgdi.
Það má því segja sem svo að indíána-umræðan hjá Stephani G. hafi
verið nokkurs konar hliðarafurð ef ffá er talið kvæðið Indíánar ffá 1889.
Ekki er vikið að frumbyggjunum einu orði í hátíðarkvæðum um Ameríku
eða Kanada (þar sem landnemar eru mærðir) og ekki heldur í ræðum og
ritgerðum um málefni Albertafylkis eða landsmálin almennt.
V
En örlög indíána blunda með Stephani alla tíð. Svo er að sjá sem honum
hafi enn ekki þótt nóg að gert í umfjöllun um þá; hann hafi viljað reisa
þeim stærri bautastein og ræða tiltekin atriði örlítið nánar. En árin líða
og hörmungar heimsstyrjaldarinnar fyrri og Vígslóði og eftirköst hans
taka allan tíma skáldsins og óhemjulega orku. Eina vinin í þeirri eyði-
mörk var Islandsferðin 1917. Heilsan versnar og tíminn styttist. Að
mörgu þarf að hyggja, auk sjálfrar útgáfu 4. og 5. bindisins af Andvökum,
m.a. skýringunum við kvæðin og frágangi skjala og handrita. En loks
gefst tóm til að setja á blað langt kvæði sem reyndar varð aldrei lokið.
Niðurlag og fyrirsögn vantar en útgefandinn Þorkell Jóhannesson gefur
kvæðinu nafnið Vió Skógavatn í stóru heildarútgáfunni sem lokið var
1958 og er það næstsíðasta kvæði safnsins.
Bragarhátturinn er að hluta til sá sami og í kvæðinu um Jón hrak, sbr.
VI. og lengsta þáttinn í Skógavatni-, og það gefur vísbendingu um and-
legan skyldleika þessara Hæða. Reyndar er skyldleiki við annað kvæði
Stephans áberandi, nefnilega Sigurð trölla eins og ég vík nánar að.
Kvæðið Við Skógavatn segir frá hópi landkönnuða sem fer um
óbyggðir og kemur að stóru vatni, „leiftrandi breiðu“, farartálma í
skógi. Landslagið eða réttara sagt glóandi vatnsflöturinn, minnir í senn
á línur í ljóði og málsnilld í sögu. Aðdragandinn að fundinum við indí-
ánabörnin er tignarlegur og ómurinn þar minnir reyndar á ómunina í
Ferðafóggum og hina veiku hringingu í dauðadæmda indíánaþorpinu
þar. Landkönnuðirnir hér heyra undraóm og „allt öræfaloftið varð
klukknahljómur“; það var „sem kólfar lékju í bláturnum fjarri“. Eins og
svo oft áður verður Stephani hugsað heim til íslands og þjóðtrúarinnar.
Hann spyr:
í77