Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2008, Blaðsíða 33

UM HVAÐ SNÝST MÁLIÐ?
ara að velta því fyrir sér hvers eðlis sú málkunnátta er sem „leyfir“ að
sami maðurinn notd stundum eitt tilbrigði og stundum annað, jafhvel við
sams konar aðstæður. Þetta er nefnilega mun algengara en margir hafa
löngum talið. Það kom skýrt fram í áðurnefhdri rannsókn okkar Kristjáns
Arnasonar á íslenskum framburðarmállýskum og þetta hefur líka komið
fram í þeim athugunum á tilbrigðum í íslenskri setningagerð sem nú
standa yfir. Tilbrigði af þessu tagi eru kölluð intra-speaker variation á ensku
og það vísar til þess að um er að ræða tilbrigði í máli saman einstaklings
(til aðgreiningar frá inter-speaker variation sem vísar þá til tilbrigða milli
einstaklinga). Tilbrigði af þessu tagi eru ekki vel samrýmanleg þeirri hug-
mynd að málkunnáttan skapist í höfði einstaklinganna við það að þeir átti
sig smám saman á því hverrar gerðar það mál er sem þeir eru að alast upp
við og velji tilteknum færibreytum gildi samkvæmt því. Þá ætti allt að vera
klippt og skorið. En það er það ekki.
Lokaorð
I þessari grein hef ég reynt að útskýra í hverju ég tel málfræðibyltingu
Chomskys fólgna framar öðru. Eg hef fært rök að því að byltingin hafi
fyrst og fremst verið fólgin í endurskilgreiningu á viðfangsefni málfræð-
inga. Þótt ýmsar formlegar aðferðir og hugtök hafi verið áberandi í skrif-
um málkunnáttufræðinga í áranna rás, eins og ummyndunarreglurnar
fyrrnefhdu og sömuleiðis ýmsar gerðir af hríslum, hornklofum, plúsum og
mínusum og fleiru af því tagi, þá eru það ekki þessir formlegu þættir sem
skipta meginmáli í málkunnáttufræðinni, enda er sífellt verið að endur-
skoða þá, kasta sumum út og koma með nýja í staðinn. Það er endurskil-
greining viðfangsefhisins sem er meginatriðið. Hér á undan hef ég sýnt
með dæmum hvaða áhrif þessi endurskilgreining hefúr haft á ýmsar undir-
greinar málfræðinnar. En ég hef líka haldið því fram að þessara hugmynda
gæti alls ekki á öllum sviðum málfræðinnar eða í öllum þeim undirgreinum
hennar sem málfræðingar fást við og ég hef reynt að rökstyðja að þetta sé
alveg eðlileg afleiðing þess hvers eðlis þessi svið og þessi viðfangsefhi eru.
í framhaldi af þessu fjallaði ég síðan um ýmsar gerðir af tilbrigðum í máli í
ljósi málkunnáttufræðinnar og gerði grein fyrir því hvernig þau samrýmast
ýmsum hugmyndum málkunnáttufræðinga.
Að lokum skal svo ítrekað að málkunnáttuffæði snýst ekki í raun um
plúsa eða mínusa, hornklofa eða hríslur. Meginatriðið er það að málkunn-
3i