Þjóðlíf - 01.09.1990, Side 22

1 ERLENT |
VIUA
BJARGA
EYSTRASALTI
Eystrasalt mengaðasta innhaf
veraldar? Krafist róttœkra
ráðstafana til björgunar
GUÐBJÖRG LINDA
RAFNSDÓTTIR SKRIFAR FRÁ
SVÍÞJÓÐ Supra-verksmiðjurnar — einn helsti mengunarvaldur við Eyrarsund.
í byrjun september var haldin ráðstefna
átta landa um mengun Eystrasalts. Pól-
verjar og Svíar áttu frumkvæði að ráð-
stefnunni. Þrátt fyrir að fólk hafi vaknað
til vitundar um að vernda þurfi lífríki
hafsins gegn mengun, hefur mengun í
Eystrasalti aukist mjög undanfarin ár.
Fjölda baðstranda við Eystrasalt hefur
verið lokað vegna mengunar og lífríkið í
sjónum á í vök að verjast, þar sem enn
má finna líf.
andi Eystrasalts er m.a. fólginn í því
að svæðið umhverfis það er þéttbýlt,
en þar búa um 70 milljónir manna. Fjöldi
verksmiðja hleypir úrgangsefnum út í
þetta innhaf, sem er fremur grunnt og
aflokað. Við strendur Eystrasalts eru t.d.
stórar pappírsverksmiðjur sem nota klór
til að bleikja pappír og sleppa klórnum
síðan út í sjó.
Um miðjan síðasta áratug undirrituðu
fulltrúar þeirra landa sem liggja að Eystra-
salti samning um að draga úr straumi eit-
urefna í Eystrasalt um helming á árunum
1987-1995. Á milli 60%-70% alls úr-
gangs og eiturefna, sem sleppt er í Eystra-
salt, eru talin koma frá Póllandi, Eist-
landi, Lettlandi og Litháen. I dag hafa
þessi lönd viðurkennt að þau geti ekki
staðið við þennan samning vegna skorts á
fjármagni og tæknikunnáttu.
Lífríki á u.þ.b. 70.000 ferkílómetra
svæði á hafsbotni Eystrasalts er talið dautt
vegna súrefnisskorts. Til þessa svæðis
telst t.d. hafsbotn í kringum Gotland og
Borgundarhólm. Ástæða þessa súrefnis-
skorts er m.a. mikið magn af köfnunarefni
og fosfór, sem veldur því að vöxtur þör-
unga eykst. Þegar þörungarnir deyja þarf
mikið súrefni til að þeir rotni.
Þessi ofvöxtur þörunga getur haft í för
með sér að Eystrasaltsþorskurinn, sem
verið hefur lífsviðurværi margra sjómanna
í aldaraðir, deyi út. Til þess að hrognin
klekist út þurfa þau nefnilega nægilegt
súrefni. Nú þegar hefur borið á skemmd-
um á holdi þorsksins af völdum mengun-
ar.
Auk eiturefna sem sleppt er í sjóinn
óttast margir sjómenn olíuboranir í
Eystrasalti, sem þeir telja að fylgi hætta á
enn meiri mengun. Þá telja sumir að fyrir-
huguð brú yfir Eyrarsund verði enn ein
ógnunin við lífríki Eystrasalts, þar sem
hún muni takmarka verulega streymi
vatns milli Eystrasalts og Atlantshafsins.
AEystrasaltsráðstefnunni var sam-
þykkt að hrinda í framkvæmd sam-
eiginlegu átaki til þess að bjarga lífríki
Eystrasalts. Átak þetta á að hefjast í síð-
asta lagi árið 1992. Árið 2000 á að vera búið
að stöðva eyðingu lífríkis sjávarins. Þá var
einnig ákveðið að löndin kringum Eystra-
salt skyldu hafa samvinnu við uppbygg-
ingu lífríkisins á ný. Ráðstefnan sam-
þykkti að aðeins grunur um að efni eða
starfsemi skaði lífríki sjávar nægði til þess
að viðkomandi yfirvöld banni starfsem-
ina. Vísindalegar niðurstöður um skað-
semi þurfi þá ekki að liggja fyrir.
Á Eystrasaltsráðstefnunni var einnig
samþykkt tillaga þess efnis að banna megi
flutninga sem gætu ógnað lífríki Eystra-
salts. Þessi samþykkt er þegar farin að
valda vissum ugg, ekki síst í Suður-Sví-
þjóð, þar sem ferjuflutningar til Dan-
merkur og Þýskalands eru miklir. Þá
munu andstæðingar Eyrarsundsbrúarinn-
ar væntanlega nota þessa samþykkt sem
rök gegn smíði brúar yfir Eyrarsund.
Andstæðingar brúarsmíðinnar vilja held-
ur sjá jarðgöng undir Eyrarsund, en ein-
mitt nú er hafin gerð jarðgangna undir
Stóra-Belti.
Grænfriðungar og fleiri umhverfis-
verndarsamtök hafa gagnrýnt Eystrasalts-
ráðstefnuna fyrir of almennar ályktanir til
þess að hún geti haft nægileg áhrif. Ástand
Eystrasalts sé svo slæmt að ef bjarga eigi
lífríki þess sé róttæk neyðaráætlun það
eina sem dugi — ekki útvötnuð pólitísk
stefnumörkun.
Smáfréttir
Asíukonur misnotaðar
Ungar stúlkur frá Asíulöndum sem
fengnar hafa verið til sænskra fjöl-
skyldna hafa verið misnotaðar það gróf-
lega að lögreglan í Gautaborg hefur
ákveðið að gera málið að opinberu um-
talsefni.
Þarna er fyrst og fremst um að ræða
stúlkur frá Filippseyjum, sem fengnar
hafa verið til að gæta barna sænskra fjöl-
skyldna. í mörgum tilvikum hafa þær
verið látnar vinna við atvinnustarfsemi
viðkomandi hjóna í stað þess að gæta
barna. Og þær hafa oft ekki fengið um-
samin laun, svo nokkrar þeirra hafa
neyðst til að stunda götuvændi til að eiga
fyrir farinu heim.
Þá hefur það færst í aukana á undan-
förnum árum, að sænskir karlmenn, sem
ekki telja sig ráða við það að búa með
jafnréttissinnuðum sænskum konum,
hafa sótt sér kvonfang til Tælands, og ann-
arra Asíulanda. Oft hafa einnig komið upp
vandamál í því sambandi...
22 ÞJÓÐLÍF