Þjóðlíf - 01.09.1990, Blaðsíða 63

Kiistín G. Andrésdóttir skólastjóri. Hæpið að einstaklingurinn geti orðið sjálfstæður og fær um
að velja og hafna í fíóknu samfélagi framtíðarinnar, ef eingöngu er beitt ytra valdboði við að
stjórna nemendum... (Myndir Pétur Björnsson).
arar skólans stunda nú starfsleikninám,
sem er tveggja ára framhaldsnám og þró-
unarstarf.
— Eftir verkfallið 1984 var mikið um
kennaraflótta úr grunnskólum landsins.
Grunnskólar landsins liðu fyrir þetta
ástand. Kennnaraskipti við skólann teljast
ekki hafa verið með óvenjulegum hætti og
reyndar höfum við nú á síðari árum fengið
fleiri starfsumsóknir en við höfum getað
sinnt.
Ert þú sannfærð um að aukið frelsi
barna í skólastarfi sé heppilegasta skóla-
formið til að mæta þeirri lausung og
sumpart erfiðu uppeldisskilyrðum sem
einkenna þjóðfélag okkar? Er ekki hætt
við að í opna skólanum lendi stærri hóp-
ur barna milli skips og bryggju heldur en
í hefðbundna skólanum þar sem ríkir
ákveðnari reglufesta og agi?
— Hægt er að svara þessari spurningu
með annarri spurningu. Hvað er hefð-
bundinn skóli? Er átt við „gamla skól-
ann“, sem Arthur Morthens, sérkennslu-
fulltrúi Fræðsluskrifstofu Reykjavíkur-
umdæmis skilgreinir í Þjóðlífi í mars í
fyrra (3.tbl.5.árg.), en þar segir hann
m.a.: „Ég tel mig ekki taka of sterkt til
orða þó ég fullyrði að „gamli skólinn“ hafi
mótast af valdmannslegri stöðu kennar-
ans. Hann valdi námsefnið og fyllti nem-
endur af þess tíma viðurkenndum stað-
reyndum. Jafnframt því sem hann stýrði
frá tíma til tíma frá fagi til fags. Boðskiptin
gengu að mestu frá kennara til nemenda.
Nemandi þess tíma var í raun hlutgerður
af hálfu kennarans. A greind var litið sem
um margt fastmótaðan og óumbreytanleg-
an hæfileika að mestu arfgengan. í námi
var ofuráhersla lögð á minnisþáttinn sem
síðan var hægt að prófa á miðjum vetri eða
að vori. Börnum var raðað í bekki eftir
færni þeirra í lestri í 7 ára bekk og sjaldn-
ast var þeirri niðurstöðu haggað.“ Eða er
átt við rótgróna skóla sem vissulega hafa
gert margvíslegar áherslubreytingar í
skólastarfinu á síðastliðnum áratugum,
ekki síst eftir að grunnskólalögin frá 1974
tóku gildi?
— Frelsi barna í skólastarfi er að sjálf-
sögðu ekki markmið í sjálfu sér og getur
leitt til lausungar ef því fylgir ekki ábyrgð
og ákveðin reglufesta. Hins vegar er hæp-
ið að einstaklingurinn geti orðið sjálfstæð-
ur og fær um að velja og hafna í flóknu
samfélagi framtíðarinnar, ef eingöngu er
beitt ytra valdboði við að stjórna nemend-
um og allt námsefnið er valið fyrir þá eins
og gerðist í „gamla skólanum“. Ég tel að
skilyrði þess að skólinn geti útskrifað sið-
ferðilega ábyrga og sjálfstæða einstaklinga
sé það að nemendur þurfi frá upphafi
skólagöngu sinnar að læra að bera ábyrgð á
eigin námi í samráði við kennara. Og slíkt
gerist vart nema veita þeim smám saman
aukið frelsi í vali daglegra viðfangsefna
innan skólastofunnar.
— Með sveigjanlegu skólastarfi tel ég
að betur sé hægt að koma til móts við
einstaklinginn og þar sem kennslan er
mjög einstaklingsmiðuð, sé hægara að
koma í veg fyrir að einstaklingurinn týnist
en í „gamla skólanum“. Ég leyfi mér að
vitna aftur í grein Arthúrs Morthens, enda
er þar að finna mjög greinagóða túlkun á
grunnskólalögunum. „Fræðsluhlutverk
skólans og uppeldis— velferðarhlutverk
eru ekki tveir aðskildir þættir heldur ein
órofa heild. Jafnframt segir í markmiðs-
grein laganna:,, Grunnskólinn skal veita
nemendum tækifæri til að að afla sér þekk-
ingar og leikni og temja sér vinnubrögð
sem stuðla að stöðugri viðleitni til mennt-
unar og þroska." Það sem hér hefur verið
nefnt úr grunnskólalögum felur í sér kröfu
um sveigjanlega kennsluhætti og mismun-
andi námstilboð í formi mismunandi
verkefna og athafna í skólum. Skólinn á að
laga starf sitt að einstaklingum. Mark-
miðsgrein laganna er sá grunnur sem
starfið í grunnskólunum hvílir á. Það sem
í markmiðsgrein stendur er meginverk-
efni kennara í grunnskólum.“
— Það ber að leggja á það áherslu að
það er alrangt að setja jafnaðarmerki á
milli sveigjanlegra kennsluhátta og aga-
leysis. Þvert á móti eru gerðar miklar kröf-
ur til að nemendur læri að fara eftir reglum
og temji sér sjálfsaga í vinnubrögðum og
mannlegum samskiptum.
Er sérkennsluþörf Vesturbæjarskól-
ans meiri en annarra skóla og/eða önnur
vandamál meðal nemenda sem tengjast
skólastarfinu?
— Sérkennsluþörf í skólum er háð
mörgum þáttum m.a. félagslegu um-
hverfi, samsetningu hverfis, samsetningu
í bekk, kennsluháttum og viðhorfum í
skólanum. Eftir því sem starfsfólk er sam-
viskusamara er það kröfuharðara fyrir
hönd sinna skjólstæðinga, — það ríður
þéttara öryggisnet í kringum sína nem-
endur. Ef bornir eru saman skólar af svip-
aðri stærð, þá reynast þeir með svipaðan
fjölda sérkennslunemenda, en Vesturbæj-
arskólinn er í efri kantinum hvað þetta
varðar.
— Félagsleg vandamál í Reykjavík
hafa stóraukist á undanförnum árum.
Benda má á í því sambandi að Félagsmál-
astofnun hefur nú öðru sinni fengið við-
bótarúthlutun á þessu ári til að sinna þeim
félagslegu vandkvæðum, sem upp hafa
komið í borginni. Þessi vandamál hafa
auðvitað áhrif út í skólana og okkur er
óhætt að fullyrða að flestir skólar borgar-
innar hafa orðið varir við aukna félagslega
erfiðleika barna og þar með meiri sér-
kennsluþörf. í þessu sambandi er Vestur-
bæjarskóli engin undantekning.
Hvert er samband skólastjórnar og
ÞJÓÐLÍF 63