Þjóðlíf - 01.09.1990, Blaðsíða 62

SKOLAMAL
OPNISKÓLINN
ER FRAMTÍÐIN
— Eg tel að skilyrði þess að skólinn geti útskrifað siðferðilega ábyrga og sjálfstœða
einstaklinga sé það að nemendur þurfi frá upphafi skólagöngu sinnar að lœra að bera ábyrgð
á eigin námi í samráði við kennara, segir Kristín G. Andrésdóttir skólastjóri
Vesturbœjarskólans
„Fjölbreytni í námsframboði er lykilatr-
iði varðandi einstaklingsbundna þjón-
ustu við nemendur. Hún gerir skólum
kleift að veita nemendum aukið frelsi til
þess að hafa áhrif á eigið nám. Um leið
eru þær kröfur gerðar til nemenda að
þeir axli þá ábyrgð sem slíku frelsi fylgir.
Frelsi í þessu samhengi getur því reynst
vel sem tæki til ábyrgðar og ögunar, en
hvorutveggja er einmitt talið til áherslu-
atriða í uppeldisstörfum jafnt heimila
sem skóla“, sagði Kristín G. Andrés-
dóttir skólastjóri Vesturbæjarskólans í
Reykjavík þegar Þjóðlíf innti hana eftir
hvaða hlutverki hugtök á borð við frelsi
og ábyrgð þjónuðu í uppeldis- og skóla-
starfi.
Er um að ræða tilraunastarf í Vesturbæj-
arskólanum eins og í Fossvogsskóla —
eða þróunarstarf?
— I Vesturbæjarskóla hefur aldrei far-
ið fram formlegt tilraunarstarf, hvorki
undir formerkjum opins skóla né hefð-
bundins. I Fossvogsskóla voru hins vegar
teknir upp starfshættir í anda opins skóla í
kringum 1970. Þar hófst síðan formlegt
tilraunarstarf með sérstökum tilrauna-
kvóta frá ríkinu og stóð yfir í 10 ár.
— Hvað varðar Vesturbæjarskóla þá
hófst þar þróunarstarf haustið 1980 þegar
ég tók við stjórn skólans. Þáverandi
fræðslustjóri, Kristján J. Gunnarsson, og
Ragnar Georgsson, skólafulltrúi, voru
miklir hvatamenn þessara áherslubreyt-
inga. Þetta þróunarstarf einkenndist fyrst
og fremst af kennsluháttum sem oft eru
nefndir ferilsnám til aðgreiningar frá svo-
nefndu staðreyndanámi. Mikil áhersla er
þá lögð á aðferð, þ.e. hvernig numið er, en
ekki bara hvað numið er. Lykilatriði er þá
að aðstoða nemendur þannig að þeir læri
að læra, m.ö.o. að þeir verði færir um að
afla sér þekkingar á eigin spýtur og bregð-
KRISTJÁN ARI ARASON
ast við nýjum aðstæðum. Þjálfun í sjálf-
stæðum vinnubrögðum er því talin mikil-
væg. Þessar áherslur hafa fengið aukið
vægi í skólastarfi. Þannig segir t.d. í Aðal-
námsskrá grunnskóla að grunnskólinn
skuli stuðla að menntun hvers og eins,
veita nemendum tækifæri til að afla sér
þekkingar og leikni og temja sér vinnu-
brögð sem stuðli að stöðugri viðleitni til
menntunar og þroska. Jafnframt segir í
lögunum að leggja skuli grundvöll að sjálf-
stæðri hugsun nemenda og þjálfa hæfni
þeirra til samstarfs við aðra.
— Skólinn endurspeglar ætíð að ein-
hverju leyti það samfélag sem hann verður
til í. Örar þjóðfélagsbreytingar eins og
orðið hafa á Islandi á þessari öld gera því
oftar en ekki þær kröfur að breytt sé
áherslum í skólastarfi. Þróunarstarf í
Vesturbæjarskóla, sem og í öðrum grunn-
skólum, mun því halda áfram svo lengi
sem skólinn er starfræktur.
Liggja fyrir einhverjar rannsóknarnið-
urstöður um kosti opins skóla fram yfir
hinn hefðbundna?
— Hvað varðar rannsóknir á saman-
burði á „opnum skóla“ og„ hefðbundnum
skóla“ hafa fræðimenn komist að þeirri
niðurstöðu að hver skóli er einstakur í
sjálfu sér og ekki er unnt að bera tvo skóla,
hvað þá tvær skólagerðir, saman, þannig
að unnt sé að komast að vitrænni niður-
stöðu, — til þess eru áhrifabreyturnar allt
of margþættar.
Samkvæmt hugmyndinni um opinn
skóla er m.a. gert ráð fyrir nánari tengsl-
um milli kennara og barna. Ein forsenda
þessa er að hver kennari sinni einungis
litlum hóp barna í einu. Er það reyndin í
Vesturbæjarskólanum?
— Þessi fullyrðing sem hér er sett fram
á við um alla skóla. Þetta atriði hefur
Kennarasamband Islands barist fyrir ár-
um saman og baráttan fyrir fækkun nem-
enda í bekkjum stendur enn. Það má geta
þess að hámarksfjöldi nemenda í fyrsta
bekk er 22, en í eldri bekkjunum 30 nem-
endur. Meðaltalsfjöldi nemenda í þessum
bekkjum í Vesturbæjarskólanum er 25.
En það er margt annað en stærð hópsins
sem hefur áhrif á það hvernig til tekst um
samband milli kennara og nemenda. T.d.
hefur samsetning hópsins samkvæmt okk-
ar reynslu meira að segja en fjöldi nem-
enda.
Hversu mikla þjálfun hafa kennarar
skólans í að kenna eftir þessu opna kerfi?
Hafa orðið mikil umskipti á kennurum
undanfarin skólaár?
— Frá því 1908 hefur Kennaraháskóli
Islands séð um og borið ábyrgð á grunn-
menntun kennara. Á hans vegum fer fram
kynning og fræðsla á stefnum og straum-
um í skólastarfi, m.a. hugmyndum um
opinn skóla eða sveigjanlega kennslu-
hætti. Auk þess fá kennaranemar starfs-
þjálfun úti í grunnskólunum þó vægið sé
meira á fræðilegu hliðinni. Nýir kennarar
við Vesturbæjarskóla sitja við sama borð
og aðrir kennarar hvað þetta varðar. Hins
vegar kenndu nokkrir af kennurum skól-
ans við Fossvogsskóla áður en þróunar-
starfið hófst við Vesturbæjarskóla. Þessir
kennarar höfðu því mikla reynslu af opna
skólanum þegar starf þeirra hófst við skól-
ann. Þar að auki áttu þessir kennarar kost
á að kynna sér starfsemi opinna skóla er-
lendis. Auk þess eru starfandi við skólann
kennarar sem hafa fengið starfsþjálfun í
öðrum skólum, sem kenna sig við opinn
skóla eða sveigjanlega kennsluhætti. Við
væntum þess að sú reynsla og önnur
reynsla sem fengist hefur af starfi og end-
urmenntun kennaranna á undanförnum
árum komi öllum kennurum skólans til
góða. Að lokum má geta þess að allir kenn-
62 ÞJÓÐLÍF