Þjóðlíf - 01.09.1990, Blaðsíða 23

BANDARIKJAMENN
BRUTU BANNIÐ
Skýrsla um að bandarísk skip búin kjarnavopnum
hafi hvað eftir annað komið í sœnskar hafnir vekur
mikla athygli
GUÐBJÖRG LINDA RAFNSDÓTTIR
Bandarískir Grænfriðungar sendu á dög-
unum frá sér skýrslu, þar sem því er
haldið fram að á síðastliðnum 30 árum
hafi bandarísk herskip, vopnuð kjarna-
vopnum, lagst rúmlega þrjátíu sinnum í
sænska höfn. Og síðan 1983 er Olof
Palme fyrrum forsætisráðherra Svía lýsti
því yfir opinberlega að farartæki sem
hefðu meðferðis kjarnavopn fengju ekki
að koma inn fyrir sænska landhelgi hafí
bandarísk herskip sex sinnum brotið
gegn þessu.
Skýrslan, sem byggir á upplýsingum
unnum úr leiðarbókum skipanna, árs-
skýrslum og leiðarvísum bandaríska flot-
ans, segir það ljóst að bandarísk hernaðar-
yfirvöld brjóti meðvitað sænsk lög sem
banna skipum búnum kjarnavopnum að
sigla um sænska landhelgi.
Umhverfisverndarmenn hafa lengi
krafist herts eftirlits með herskipum sem
leggjast í sænska höfn. Þeir hafa krafist
þess að skipunum verði bannað að koma
inn í sænska landhelgi, nema viðkomandi
skipstjóri leggi fram sönnun um að skipin
séu ekki búin kjarnavopnum. Ríkisstjórn-
in hefur látið það nægja að færa viðkom-
andi skipstjórum skriflegar upplýsingar
um að samkvæmt sænskum lögum séu
kjarnavopn bönnuð í sænskri landhelgi og
hún hefur valið að treysta því að erlend
ríki brjóti ekki í bága við sænsk lög.
Utanríkisráðherra Svía Sten Ander-
son, hefur haldið því fram að ekki sé hægt
að sanna að kjarnavopn séu um borð í
erlendum herskipum sem koma í sænska
höfn, jafnvel þótt grunur leiki þar á.
Grænfriðungar eru hins vegar annarrar
skoðunar og halda því fram að með ákveð-
inni mælitækni sé hægt að ganga úr
skugga um tilvist kjarnavopna um borð í
skipum. Það sé einnig hægt með því að
skoða áhafnarlista skipanna, því að í skip-
um búnum kjarnavopnum séu ávallt sér-
fræðingar á því sviði. Þá segja Grænfrið-
ungar að ofannefnd skýrsla sýni að banda-
rísk herskip losi sig aldrei við
kjarnorkuflugskeyti áður en þau leggjast
að erlendum höfnum enda hafi bandaríski
flotinn engar birgðageymslur fyrir kjarn-
orkueldflaugar í Evrópu.
Ríkisstjórn Svíþjóðar hefur lýst því yfir
að hún líti skýrsluna alvarlegum augum og
muni kanna hvað hæft sé í staðhæfingum
Grænfriðunga. Ráðuneytisstjóri sænska
utanríkisráðuneytisins, Pierre Schori,
undirstrikar þó að það sé ekki hægt að
krefja bandarísk herskip skýlausra svara
um hvort þau hafi meðferðis kjarnavopn
eður ei. Leifar kaldastríðsins geri það að
verkum að slíkt sé í engu tilliti gefið upp.
Hann gangi þó út frá því sem vísu að
Bandaríkin, sem og aðrar þjóðir, virði
sænsk lög og þar með bann gegn kjarna-
vopnum í sænskri landhelgi. Pierre Schori
segir einnig að skýrsla Grænfriðunganna
sanni ekkert, hún gefi aðeins vísbending-
ar. Slíkt sé ekki nægilegt tii þess að móta
utanríkisstefnu Svíþjóðar.
Þau sem unnu skýrsluna voru Daninn
Hans Kristensen og Bandaríkjamennirn-
ir William Arkin og Joshua Handler. í
viðtali við dagblaðið Dagens Nyheter seg-
ir Hans Kristensen að það hafi komið
þeim þremenningum mjög á óvart hve
greiðan aðgang þau hafi haft að skýrslum
bandarískum hersins. Það hafi verið tekið
á móti þeim með velvild og hjálpsemi,
þrátt fyrir að tilgangur rannsókna þeirra
hafi verið að sýna fram á að bandarísk
hernaðaryfirvöld brytu meðvitað gegn
sænskri löggjöf. ()
Gamlir þingmenn
Ungir jafnaðarmenn í Svíþjóð hafa kraf-
ist þess að yngt verði upp í þingliði
flokksins.
Ungliðarnir kröfðust þessa á fundi í
Kalmarléni, en í því kjördæmi eru allir
þingmenn jafnaðarmanna eldri en 60 ára
og hafa setið á þingi í 16 til 33 ár. Meðal-
aldur þingmanna Jafnaðarmannaflokks-
ins í Svíþjóð er 63 ár. Þótt nauðsynlegt sé
að hafa reynda menn á þingi þá er endur-
nýjun ekki síður nauðsynleg, segja unglið-
arnir, en þingkosningar verða í landinu að
ári. Jafnaðarmenn eru nú einir í ríkis-
stjórn. Vinstri flokkurinn sem áður hét
„Vinstri flokkurinn — kommúnistarnir",
VPK, ver stjórnina falli, en hún hefur
einnig átt samvinnu við borgaraflokkana
um framgang ýmissa mála á þingi...
Nítján karlar ráða
ferðinni
Það hefur vakið athygli í Svíþjóð að nítj-
án karlar sitja í stjórnum þeirra fyrir-
tækja sem hafa yfir að ráða tveimur
þriðju hlutum af almennu hlutafé í land-
inu.
Hver og einn af þessum nítján hefur á
hendi sex til tólf stjórnarembætti. Iðnastir
á þessu sviði eru Hans Cavalli-Björkman
fyrrum forstjóri S-E bankans í Malmö og
aðalforystumaður knattspyrnumála þar í
borg, og Peter Wallenberg, sem meðal
annars er stjórnarformaður í Atlas Copo
og Stora. Peter er frændi Raouls Wallen-
berg, þess er hvarf eftir að Rauði herinn
læsti í hann klónum undir lok síðari
heimsstyrjaldar.
Hlutur kvenna er sem fyrr lítill á þessu
sviði. Af þeim 1.083 stjórnarfulltrúum í
233 fyrirtækjum sem skráð eru í Kaup-
höllinni í Stokkhólmi, eru aðeins 26 konur
eða 2.4% af stjórnarfulltrúum.
ÞJÓÐLÍF 23