Læknablaðið : fylgirit - 01.05.2010, Blaðsíða 10

VISINDI A VORDOGUM
FYLGIRIT 63
V-9 Lifun barna sem greindust með krabbamein á íslandi 1981-2006
Trausti Óskarsson* 1, Ólafur Gísli Jónsson1'2, Jón R. Kristinssonu, Guðmundur K.
Jónmundsson1'2, Jón Gunnlaugur Jónasson' ’1, Ásgeir Haraldsson1'2
‘Bamaspítala Hringsins, 2læknadeild HÍ, 3rannsóknarstofu í meinafræði, 4Krabbameinsskrá
íslands
asgeir@landspitali.is
Inngangur: Krabbamein er næst algengasta dánarorsökin hjá börnum.
Um fjórðungur bama sem greinist með krabbamein deyr vegna
sjúkdómsins eða tengdra ástæðna.
Markmið: Að kanna lifun barna sem greinst hafa með krabbamein á
íslandi.
Aðferðir: Rannsóknin var lýðgrunduð og náði til allra einstaklinga
yngri en 18 ára sem greindust með krabbamein á íslandi frá upphafi
árs 1981 til loka ársins 2006. Upplýsingar um sjúkdómsgreiningar og
faraldsfræðilega þætti fengust frá Krabbameinsskrá íslands, sjúkraskrám
og Hagstofu íslands.
Niðurstöður: Á rannsóknartímabilinu greindust 279 böm með
krabbamein á fslandi. Af þeim vom 215 á lífi í lok árs 2008. Níu
einstaklingar greindust með meðferðartengd krabbamein, átta þeirra
létust. Á tímabilinu var fimm ára lifun 81,2% (76,1-85,4%) og 10 ára
lifun 76,7% (71,1-81,4%). Ekki var marktækur munur á lifun milli
kynja (P=0,8174), tímabilanna 1981-1993 og 1994-2006 (P=0,4542),
aldurshópanna 0-4 ára, 5-9 ára, 10-14 ára og >15 ára (P=0,3284) eða
búsetu við greiningu borið saman milli höfuðborgarsvæðisins og
landsbyggðarinnar (P=0,5273).
Ályktun: Horfur bama á íslandi með krabbamein eru góðar og
sambærilegar því sem gerist í nágrannalöndunum. Horfur eru mun verri
í meðferðartengdum krabbameinum.
V-10 Algengi vikulegra verkja á árunum 1989-2006 meðal íslenskra
skólabarna
Guðrún Kristjánsdóttir
Hjúkrunarfræðideild HÍ, Bamaspítala Hringsins, Landspítala
gkristi.is
Inngangur: Fyrri rannsóknir á íslandi og á Norðurlöndum sýna að
endurteknir verkir í höfði, maga og baki em algengir meðal skólabarna
á aldrinum 11-16 ára. Sýnt hefur verið fram á stigmögnun vanlíðunar,
skert lífsgæði og náms- og starfsgetu við tíða og samsetta verki í maga,
höfði og baki.
Tilgangur: Rannsókn þessi skoðaði þróun í algengi bak-, maga- og
höfuðverkja meðal íslenskra skólabama á árunum 1989 og 2006.
Efniviður: Byggt var á gögnum úr landskönnunum á heilsu og
lífskjörum íslenskra skólanema frá árunum 1989 og 2006 sem tengjast
fjölþjóðlegum könnunum WHO í um 40 löndum (HBSC). Rannsóknin
tekur til tveggja árganga skólabama í 6. og 10. bekk grunnskóla. Fyrri
könnun tók til tilviljunarúrtaks 2073 skólabama og var svarhlutfall
90,5%, en síðari könnunin tók til tilviljunarúrtaks 5697 skólabama og var
svarhlutfall 86%. Spurt var hve oft bömin hefðu upplifað bak-, maga- og
höfuðverki. Algengi var athugað eftir kyni og aldri.
Niðurstöður: Niðurstöður sýna að algengi vikulegra stakra verkja
hefur ekki breyst marktækt hjá 11-12 ára bömum og er höfuðverkur
enn leiðandi í vikulegu algengi ('89/'06 = 25,0/27,9), en magaverkir
annar í röðinni ('89/'06 = 23,1/24,5), og lægsta tíðnin er í bakverkjum
('89/'06 = 15,3/15,5). Hjá 15-16 ára bömunum hefur vikulegt algengi
allra verkja hækkað marktækt á þessum 17 árum. Höfuðverkir úr 19,2% í
39,2%, magaverkir úr 14,1% í 29,9% og bakverkir úr 25,4 í 38,3%. Algengi
vikulegra stakra verkja hefur aukist úr 40,4% í 55,5%, samsettra tveggja
vikulegra verkja úr 15,1% í 29,6% og algengi þriggja vikulegra verkja úr
4,7% í 12,8%.
Ályktun: Sláandi er hin mikla aukning á algengi allra tegunda verkja í
eldri aldurshópnum. Erlendar rannsóknir benda til svipaðrar þróunar
í auknu algengi verkja, þó ekki sé vitað til að gerður hafi verið slíkur
samanburður á landsvísu. Þó eru engin dæmi um svo mikla aukningu á
algengi endurtekinna verkja 15-16 ára bama og ljóst að í þessu sambandi
er brýn þörf á að endurskoða heilbrigðisþjónustu skólabarna.
V-11 Mat á sársauka 2 mánaða til 2 ára barna við ástungu á
bráðamóttöku - samanburður tveggja mæliaðferða
Guðrún Kristjánsdóttir1'2' Anna Ólafía Sigurðardóttir2' Rakel Björg Jónsdóttir1'1
Ólöf Kristjánsdóttir3
'Hjúkrunarfræðideild HÍ, 2Bamaspítala Hringsins, Landspítala, 3Dalhousie University, IWK
Health Centre, Halifax, Kanada
gkrist@hi.is
Inngangur: Þegar þróa á viðeigandi aðferðir til að lina eða koma í veg
fyrir íþyngjandi sársauka í álagsvaldandi aðstæðum hjá ómálga börnum
þarf ábyggileg matstæki. MBPS (Modified Behavioral Pain Scale) er eitt
af fáum matstækjum til að meta sársauka hjá 0-2 ára bömum. MBPS
samanstendur af þremur þáttum, andlitstjáningu, hreyfingu og grát-
mynstri og gefur safnstig sem spanna frá 0-10 eftir styrk sársaukans. VAS
(Visual Analogue Scale) er 10 cm einföld lína sem reynst hefur gagnleg
til að leggja mat á styrkleika verkja hjá börnum jafnt sem fullorðnum.
Rannsóknir sýna samræmi í niðurstöðum milli matsaðila bæði fyrir
VAS og MBPS þegar böm eiga í hlut. Tilgangur rannsóknarinnar var að
skoða hvort þessi matstæki séu í innbyrðis samræmi við sársaukamat á 2
mánaða til 2 ára börnum sem verða fyrir ástungu á bráðamóttöku.
Efniviður og aðferðir: Þátttakendur voru 103 2 mán.-2 ára börn sem
fóru í ástungu á bráðamóttöku bama á LSH yfir 12 mánaða tímabil.
Starfsmaður rannsóknar mat hvert bam með MBPS og VAS við ástungu.
Hjúkrunarfræðingur sem framkvæmdi ástungu og foreldri bamsins
mátu einnig sársaukann með VAS við sömu ástungu.
Niðurstöður: Meðalskor fyrir MBPS reyndist 4.9 (SD=2.75). Meðalskor
VAS mats var 3,05-3,41. Sá sem stakk gaf marktækt lægri gildi en foreldri
og starfsmaður sem horfðu á. Marktæk fylgni var milli MBPS og VAS
mats starfsmanns rannsóknar (r=0,83; p<0,0001). Einnig var marktæk
fylgni milli VAS mats allra þeirra sem framkvæmdu slíkt mat (r=0,65-0,7;
p<0,0001).
Ályktanir: Niðurstöður eru í samræmi við þau MBPS gildi sem
fram komu í forprófun og benda einnig til að VAS gefi sambærilega
niðurstöðu um styrk sársauka og MBPS hjá barni við einfalda ástungu
í bráðaaðstæðum. Eiginleikar þessara tveggja matstækja sýna þó tvær
ólíkar víddir, sem geta reynst gagnlegar við rannsóknir á árangri inn-
gripa til að lina sársauka í slíkum aðstæðum.
V-12 Áhrif kæliúða á verki 2 til 24 mánaða barna við nálastungur á
bráðamóttöku barna: Tvíblind tilraun
Guðrún Kristjánsdóttir1'2, Ólöf Kristjánsdóttir', Anna Ólafía Sigurðardóttir2, Rakel
Björg Jónsdóttir1'2
1 Hjúkrunarfræðideild HÍ, 2Bamaspítala Hringsins, Landspítala,3 Dalhousie University, IWK
Health Centre, Haiifax, Kanada
gkrist@hi.is
Inngangur: Sársaukafull inngrip eru megin orsök streitu og verkja
hjá börnum á bráðamóttöku bama. Ef verkir barna eru greindir og
meðhöndlaðir er hægt að koma í veg fyrir streitu og töf á nauðsynlegum
inngripum. Meðhöndlun verkja vegna sársaukafullra inngripa er
ábótavant á bráðamóttökum einkum meðal yngstu aldurshópa bama (< 2
ára). Rannsóknir sem notað hafa kæliúða (etýlklóríð) sem verkjadeyfingu
við nálarstungur yngri barna sýna jákvæðar niðurstöður.
Markmið: Að kanna áhrif kæliúða á sársaukaupplifun og -viðbragð
2-24 mánaða bama á bráðamóttöku sem þurfa blóðprufu og/eða
æðaleggsuppsetningu vegna greiningar og/eða meðferðar. Aðrir
samverkandi þættir sem tengja má við sársaukaupplifun í annasömu
umhverfi bráðamóttöku verða skoðaðir í þeim tilgangi að stjórna fyrir
áhrifaþáttum öðmm en meðferðaríhlutuninni.
Aðferð: Tvíblind klínísk tilraun 200 bama á aldrinum 2-24 mánaða
á bráðamóttöku barna á Landspítalanum. Þátttakendum var skipt
tilviljunarkennt í 2 rannsóknarhópa. Meðferðarhópur (n=97) fékk
etýlklóríð vætt í bómull á húð fyrir stungu: samanburðarhópur (n=103)
fékk sæft-vatn (placebo) vætt í bómull á húð fyrir stungu. Verkjaviðbrögð
vom metin blint af þjálfuðum aðstoðarmönnum með mælitækinu
'Modified Behavioral Pain Scale' (MBPS) auk þess sem foreldrar og
heilbrigðisfagfólk mátu verkjaupplifun barns með 100 mm sjónrænum
verkjaskala (VAS).
10 LÆKNAblaðið 2010/96