Læknablaðið : fylgirit - 01.05.2010, Blaðsíða 14

VISINDI A VORDOGUM
FYLGIRIT 63
V-24 Tíðni og einkenni kynferðisofbeldis gegn konum sem leituðu
til Neyðarmóttöku á árunum 1998 til 2007
Agnes Gísladóttir1, Berglind Guöniundsdóttir ', Ragnhildur Guðmundsdóttir1,
Eyrún Junsdóttir, Guðlaug Rakel Guðjónsdóttir2, Már Kristjánsson2, Unnur Anna
Valdimarsdóttir1
'Miðstöð í lýðheilsuvísindum HÍ, ^bráðasviði, 3 4geðsviði Landspitala
agnesg@hi.is
Inngangur: Kynferðisofbeldi er alvarlegt lýðheilsuvandamál um allan
heim en rannsóknir hafa sýnt að slíkt ofbeldi er algengt og getur haft
alvarlegar afleiðingar fyrir einstaklinga sem verða fyrir því.
Markmið: Að kanna tíðni og einkenni kynferðisofbeldis gegn konum
sem leituðu til Neyðarmóttöku Landspítala frá 1998 til 2007.
Aðferðir: Komuskýrslur voru lesnar og kóðaðar og ópersónugreinan-
legur gagnagrunnur útbúinn. Arlegt nýgengi var reiknað fyrir fjölda
koma, og einkenni ofbeldis, þolenda og gerenda borin saman yfir tíma.
Niðurstöður: Af 1152 komum kvenna á Neyðarmóttökuna voru 827
(71,8%) vegna alvarlegs kynferðisofbeldis (nauðgunar). Komum fjölgaði
á tímabilinu, úr 12,5 í 16,9 fyrir hverjar 10.000 konur á íslandi á aldrinum
13-49 ára (p=0,01). Komum vegna alvarlegs kynferðisofbeldis fjölgaði
einkum meðal 18-25 ára kvenna (p<0,01). Einkenni voru borin saman
milli 1998-2002 og 2003-2007. Árásum af hendi fleiri en eins geranda fjölg-
aði úr 13,7% í 19,0% (p=0,04). Hlutfall kvenna sem hafði neytt áfengis
þegar ofbeldið átti sér stað var óbreytt, en á seinna tímabilinu var hærra
hlutfall af þeim sem höfðu neytt áfengis með verulega skerta vitund
(p<0,01) og fleiri voru undir áhrifum ólöglegra vímuefna (p<0,05).
Hlutfall erlendra gerenda hækkaði ekki umfram fjölgun 15-49 ára karl-
manna á íslandi með erlent ríkisfang.
Ályktun: Niðurstöður rannsóknarinnar benda til aukningar á komum á
Neyðarmóttöku á árunum 1998 til 2007, einkum meðal 18-25 ára kvenna.
Vert er að veita aukningu á fjölda gerenda, skertu vitundarástandi og
vímuefnaneyslu þolenda eftirtekt. Kynferðisofbeldi er lýðheilsuvanda-
mál á íslandi sem og annars staðar, því er nauðsynlegt að þjónusta sé
veitt og stuðlað að forvörnum.
V-25 Algengi þunglyndis meðal aldraðra með sykursýki af tegund 2
á íslandi
Benedikt Bragi Sigurðsson1-2, Thor Aspelund3B, Ama Guðmundsdóttir1, Brynja
Björk Magnúsdóttir2, Þórður Sigmundsson5,6, Vilmundur Guðnason 3'5, Eiríkur
Öm Amarson2'5
‘Háskólanum í Kaupmannahöfn, 2sálfræðiþjónustu Landspítala, geðsviði, 3Hjartavemd,
4göngudeild sykursjúkra, Landspítala, 5HÍ, 6geðsviði Landspítala
eírikur@landspitali.is
Inngangur: Sykursýki af tegund 2 (SS2) og þunglyndi eru alvarlegir
sjúkdómar. Rannsóknir benda til að algengi þunglyndis sé meira meðal
SS2 en heilbrigðra.
Markmið: Að karvna samband þunglyndis og SS2 meðal aldraðra. Þeir
sem frumgreindust með SS2 við rannsókn voru bomir saman við áður
greinda. Kannað var hvort tími frá greiningu og insulín-meðferð hefði
áhrif á sambandið og mat þunglyndra og sykursjúkra á eigin heilsu.
Aðferðir: Gögn voru fengin úr Öldrunarrannsókn Hjartavemdar, sem
var handahófsúrtak (n = 5.764), dregið úr þýði eftirlifandi íslendinga,
sem bjuggu á Stór-Reykjavíkur svæðinu árið 1967 (N = 30.795) og voru
hluti af Reykjavíkurrannsókn Hjartaverndar (n=19.381). Þátttakendur,
sem uppfylltu viðmið, vom 4.605 (42,7% karlar og 57,3% konur),
meðalaldur 76,3 ár. Þátttakendur mátu eigin heilsu á fimm stiga kvarði.
Þunglyndi var skimað með GDS, en M.I.N.I. til staðfestingar greiningu.
Blóðsykurpróf staðfesti nýjar greiningar á SS2.
Niðurstöður: Samband þunglyndis og SS2 sem varað hafði í minna
en 10 ár (áhættuhlutfall = 1,65), og þunglyndis og þeirra með SS2 sem
greindust við rannsókn (áhættuhlutfall = 1,02), var ekki marktækt.
Marktækt samband reyndist milli þunglyndis og þekktrar SS2 sem varað
hafði í 10 ár eða lengur, áhættuhlutfall = 1,98 (95% öryggisbil: 1,13-3,47,
p = 0,018) og þunglyndis og þess að vera á insulin-meðferð vegna SS2
(áhættuhlutfall = 3,88 - 99% öryggisbil 1,55-9,69 p = 0,004). Þunglyndir
og sykursjúkir mátu heilsu sína marktækt verr en samanburðarhópur.
Stjórnað var fyrir 10 breytum, sem útskýrðu ekki sambandið.
Ályktun: Algengi þunglyndis meðal SS2 eykst eftir því, sem lengra hefur
liðið frá greiningu. Ekki var samband milli þunglyndis og þeirra sem
greindust með SS2 við rannsókn og bendir til að sálfélagslegir þættir
tengdir SS2 auki líkur á þunglyndi fremur en líffræðilegir.
V-26 Geð- og atferlisbreytingar hjá einstaklingum sem greindir hafa
verið með heilabilun og álag á aðstandendur
Sólveig Rósa Davíðsdóttir1, Kristín Hannesdóttir1, Jón G. Snædal2
1 Geðsviði Landspítala, 2Minnismóttöku Landakots
solvrosa@landspitali.is
Inngangur: Rannsóknir sýna að geð- og atferlisraskanir eru algengur
fylgikvilli heilabilana. Talið er að þær geti þróast í nokkum tíma
áður en vitræn skerðing gerir vart við sig og einnig áður en klínísk
greining á sjúkdómnum á sér stað. Hegðunartruflanir (t.d. þunglyndi
og sinnuleysi), breytingar á atferli (t.d. árásargimi) og breytingar á
líffræðilegri virkni (svefn og matarlyst) eru algengar. Sýnt hefur verið
fram á að geðraskanir hafa í för með sér aukið álag á umönnunaraðila og
auki líkur á innlögn sjúklings á sjúkrahús. Jafnframt geta lífsgæði bæði
sjúklinga og aðstandenda þeirra skerðst.
Markmið: Markmiðið með þessari rannsókn var að meta
hegðunarbreytingar hjá sjúklingum með heilabilun sem og álag og
streitu á aðstandendur.
Aðferðir: Þátttakendur í rannsókninni voru 38 aðstandendur sjúklinga
sem greindir höfðu verið með heilabilun á Minnismóttöku Landakots. Til
að meta breytingar á atferli sjúklings (ásamt atferlistengdum einkennum
og þunglyndi) voru Taugageðlækniskvarði með álagskvarða fyrir
aðstandendur (NPI-D), auk annarra kvarða, lagðir fyrir aðstandendur.
Álag og streita aðstandenda var metin með nokkmm kvörðum og
spurningalistum.
Niðurstöður: Um 80% sjúklinga sýndu að minnsta kosti eina
atferlistengda breytingu. Sinnuleysi var algengasta og alvarlegasta
atferlisröskunin (82%) ásamt matarlyst og afbrigðilegum matarvenjum
(66%). Atferlistengdar breytingar virðast hafa áhrif á álag og streitu
aðstandenda, þá sérstaklega sinnuleysi sjúklings.
Ályktun: Geð- og atferlisraskanir virðast algengar hjá einstaklingum
með heilabilun og þá sérstaklega sinnuleysi. Aukinn skilningur á
atferlisröskunum í heilabilun getur leitt til sérhæfðari meðferðar og
endurhæfingar, en einnig dregið úr álagi á aðstandendur.
V-27 Breytingar á vímuefnaneyslu kvenna á íslandi og kynjamunur í
dánartíðni fíknisjúkdóma
Steinn Steingrímsson,1 Hanne Krage Carlsen,2 Sigmundur Sigfússon,3 Andrés
Magnússon1
Geðdeild Landspítala,1 Miðstöð í Lýðheilsuvísindum, læknadeild HÍ,2 geðdeild Sjúkrahússins á
Akureyri3
steinnstein@gmail.com
Inngangur: Áfengis- og vímuefnaneysla er alvarlegt heilsufarsvandamál
á íslandi, hún leiðir til ótímabærs dauða ungra einstaklinga og eykur
mjög álag á sjúkrahús og geðdeildir. í aldanna rás hafa það fyrst og
fremst verið karlmenn sem hafa ánetjast áfengi og vímuefnum en það er
ástæða til að ætla að hin síðari ár hafi þetta breyst með breyttum kynja-
hlutverkum hérlendis.
Markmið: Markmið rannsóknar var að rannsaka breytt hlutfall sjúklinga
sem hafa fíknigreiningu yfir 25 ára tímabil með sérstakri áherslu á kynja-
hlutföll.
Aðferðir: Rannsóknin byggðir á íslenskum gagnagrunni sem hefur skráð
allar innlagnir á geðdeildir á íslandi síðastliðin 25 ár. Einnig var rann-
sakað hvort neysla vímuefna hjá einstaklingum með geðsjúkdóma hefði
önnur áhrif á lifun kvenna en karla. Lifunargreining (survival analysis)
var reiknuð með Cox proportional hazards regression líkani, leiðrétt fyrir
aldri og árinu sem einstaklingurinn kom inn í rannsóknina.
Niðurstöður: Síðustu 25 ár hefur hlutfall innlagna vegna fíknisjúkdóma
sífellt aukist á meðan að innlagnir vegna annarra geðkvilla hafa hlut-
fallslega minnkað. Fyrir 25 árum síðan var hlutfall þeirra sem lögðust
inn á geðdeild vegna fíknisjúkdóma fjórir karlar fyrir hverja konu. í dag
er hlutfallið orðið 1,5:1. Dánartíðni vegna fíknisjúkdóma er hærri heldur
14 LÆKNAblaðið 2010/96