Læknablaðið : fylgirit - 01.05.2010, Blaðsíða 21

VISINDI A VORDOGUM
FYLGIRIT 63
og offitu þess fimmtungs drengja sem jók LÞS sinn mest frá 11-13 ára
aldurs var 2,05 (95%CI: 1,19-3,53) og 4,40 (95%CI: 1,70-11,39), samanborið
við þann fimmtung sem jók LÞS sinn minnst. Sambærilegar tölur fyrir
stúlkur voru 1,47 (95%CI: 0,88-2,55) og 2,89 (95%CI: 1,13-7,41). Útilokun
of þungra barna hafði ekki áhrif á niðurstöðumar.
Alyktun: Hröð þyngdaraukning meðal bama getur aukið líkurnar á
ofþyngd og offitu á fullorðinsárum, þrátt fyrir að þau séu innan kjör-
þyngdar.
V-51 Joðhagur íslenskra unglingsstúlkna
Ingibjörg Gunnarsdóttiru, Bryndís Elfa Gunnarsdóttir', Laufey Steingrímsdóttiru,
Ari J. Jóhannesson3, Amund Maagc' Inga Þórsdóttiru
'Rannsóknarstofu í næringarfræði við HÍ og Landspítala, 2matvæla- og næringarfræðideild,
heilbrigðisvísindasviði Hl, 3Iyflækningasviði 1, Landspítala, 4National Institute of Nutrition and
Seafood Research (NIFES), Noregi
ingigunOlandspitali.is
Inngangur: ísland hefur löngum verið þekkt fyrir góðan joðhag vegna
mikillar fisk- og mjólkurneyslu. Alvarlegustu afleiðingar joðskorts em
áhrif á fóstur í móðurkviði og mikilvægt er að leiðrétta joðskort áður en
kona verður þunguð. Undanfarna áratugi hefur fisk- og mjólkurneysla
minnkað, sérstaklega meðal ungs fólks.
Markmið: Að kanna joðhag íslenskra unglingsstúlkna sem og áhrif
helstu joðgjafa fæðunnar á joðhag þeirra.
Aðferðir: Þátttakendur voru unglingsstúlkur (n=112, árin 1987-
1992) á höfuðborgarsvæðinu. Spumingalisti var notaður til að meta
fæðuinntöku og joðstyrkur mældur í þvagi. Samkvæmt skilgreiningu
Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar (WHO) telst joðhagur þýðis vera
ákjósanlegur ef miðgildi joðstyrks er á bilinu 100-199pg/l og ekki meira
en 20% einstaklinga sé með joðstyrk undir 50pg/l.
Niðurstöður: Mjólkurvömr vom helsta uppspretta joðs úr fæðu (43%)
og fiskur þar á eftir (24%). Meira en 65% stúlkna neytti fisks sjaldnar
en tvisvar sinnum í viku og 40% þeirra neytti minna heldur en tveggja
skammta af mjólkurvömm daglega. Miðgildi joðstyrks í þvagi var
140pg/g. Joðstyrkur í þvagi innan við 10% þátttakenda mældist undir
50pg/g. Jákvæð tengsl voru milli mjólkurneyslu og joðstyrks í þvagi
(r=520, p<0,001). Engin bein tengsl sáust milli fiskneyslu og joðstyrks í
þvagi.
Alyktun: Joðhagur unglingsstúlkna á íslandi er innan viðmiðunarmarka
sem WHO setur. Mjólkurvörur voru helsta uppspretta joðs og hafði mest
áhrif á joðhag þátttakenda. í ljósi margþættra heilsufarsáhrifa fiskneyslu
þarf að auka fiskneyslu ungra stúlkna en fiskneysla var langt undir
ráðleggingum.
V-52 Tengsl vaxtarhraða 8-13 ára barna við háþrýsting á
fullorðinsaldri
Þórhallur I. Halldórsson1J Ingibjörg Gunnarsdóttiru, Vilmundur Guðnasonu,
Thor Aspelund13, Inga Þórsdóttir1'3
’Rannsóknarstofu í næringarfræöi, -’Hjartavemd, 3heilbrigöisvísindasviði HÍ
tih@hi.is
Inngangur: Rannsóknir hafa sýnt fram á tengsl lágrar fæðingarþyngdar
og aukinnar áhættu á háum blóðþrýstingi og háþrýstingi, meðal annars
hjá íslenskum börnum. í þessari rannsókn vom sjálfstæð áhrif vaxtar-
hraða barna með tilliti til blóðþrýstings og háþrýstings skoðuð.
Aðferð: Mælingum á hæð og þyngd var safnað fyrir 1333 drengi og 1258
stúlkur (fæðingarár 1918-1932) á aldrinum 8 til 13 ára Þessir einstaklingar
tóku síðar þátt í Reykjavíkurrannsókn Hjartaverndar. Meðalvaxtarhraði
með tilliti til þyngdar og hæðar (Avöxtur/tíma) barnanna var reiknaður
fyrir aldursbilin 8-10 ár, 11-13 ár og 8-13 ár. Könnuð voru tengsl vaxtar-
hraða við blóðþrýsting og háþrýsting, leiðrétt fyrir upphafsvaxtargildi,
fæðingarþyngd, fæðingarári og aldri við blóðþrýstingsmælingu (mið-
gildi: 51ár).
Niðurstöður: Drengir sem seinna greindust með 1. eða 2. stigs háþrýst-
ing vom í báðum tilfellum þyngri og hávaxnari en þeir drengir sem ekki
greindust með háþrýsting. Enginn munur var hins vegar á hæð og þyngd
stúlkubama. Sterk marktæk tengsl vom milli breytinga á bæði hæð og
þyngd drengja milli 8 og 13 ára aldurs og blóðþrýstings og háþrýstings. Ef
bornir voru saman drengir í efsta fimmtung og lægsta fimmtung vaxtar-
hraðadreifingar með tilliti til þyngdar, voru drengir í efsta fimmtung
með að meðaltali 9 mmHg hærri slagbilsþrýsting og 6 mmHg hærri hlé-
bilsþrýsting (p<0.0001). Líkindahlutfall fyrir auknar líkur 2. háþýstings
vom 2.83 (95% öryggisbil: 1.48, 5.40). Svipuð tengsl sáust einnig fyrir
sfyttri vaxtartímabil. Vaxtarhraði hafði ekki marktæk áhrif á blóðþrýst-
ing stúlkna.
Alyktanir: Vaxtarhraði drengja, en ekki stúlkna, á aldrinum 8 til 13 ára
er sjálfstæður áhættuþáttur fyrir hækkaðan blóðþrýsting og háþrýsting
á fullorðinsaldri.
V-53 Tengsl neyslu sykurskertra drykkjarvara á meðgöngu og
fyrirburafæðinga
Þórhallur I. Halldórsson1'2, Sjúrður F. Ólsen2
3Rannsóknarstofu í næringarfræði og HÍ, 2Matemal Nutrition Group, Division of Epidemiology
Statens Semm Institut, Kaupmannahöfn
tih@hi.is
Inngangur: Þrátt fyrir auknar vinsældir og aukna neyslu sykurskertra
matvara undanfarin ár eru enn uppi efasemdir um hollustu þeirra sætu-
efna sem notuð em í slíkar vömr. Nýlegar rannsóknir á rottum hafa bent
til að langtíma neysla aspartame geti hugsanlega aukið líkur á krabba-
meini. Neysla sykurskertra drykkjarvara hefur einnig verið tengd aukn-
um líkum á háþrýstingi. Ahrif neyslu sætuefna á meðgöngu hefur hins
vegar lítt verið könnuð. í þessari rannsókn vom tengsl sykurskertra og
sykraðra drykkjarvara við tíðni fyrirburafæðinga könnuð.
Aðferð: Framvirk ferilrannsókn byggð á upplýsingum um drykkju-
neyslu 59,334 þungaðra danskra kvenna sem tóku þátt í rannsókninni
"Bedre Sundhed for Mor og Bam" á árunum 1996 til 2002 (sjá www.
bsmb.dk). Skoðuð voru tengsl sykurskertra gosdrykkja og sykurskertra
ókolsýrðra drykkjarvara við tíðni fyrirburafæðinga (lengd meðgöngu
<37vikur). Til samanburðar vom áhrif sambærilegra sykraðra drykkjar-
vara einnig könnuð.
Niðurstöður: Neysla á sykurskertum gosdrykkjum á meðgöngu var
marktækt tengd aukinni tíðni fyrirburafæðinga (P=0,0001). Konur sem
drukku 4 glös á dag eða meira af sykurskertu gosi voru 78% líklegri
(95% öryggisbil: 19% til 166%) til að fæða fyrir viku 37 samanborið við
konur sem ekki neyttu sykurskertra gosdrykkja. Marktækt samhengi
fannst bæði hjá konum í kjörþyngd fyrir meðgöngu og hjá þeim sem
vom yfir kjörþyngd og leiðrétting fyrir átta þekktum áhættuþáttum
fyrirburafæðinga hafði ekki áhrif. Marktæk aukin tíðni fyrirburafæðinga
sást einnig fyrir ókolsýrða sykurskerta drykki en engin tengsl sáust fyrir
sambærilegar sykraðar drykkjarafurðir.
Alyktanir: Neysla á sykurskertum drykkjarvörum á meðgöngu virðist
vera áhættuþáttur með tilliti til fyrirburafæðinga. Óljóst er þó hvort um
beint orsakasamhegi sé að ræða.
V-54 Mat á gildi afturvirks tíðnispurningalista um fæðuval
Tinna Eysteinsdóttir, Ingibjörg Gunnarsdóttir, Inga Þórsdóttir, Laufey
Steingrímsdóttir
Rannsóknastofu í næringarfratði við HÍ og Landspítala
tinnaey@iandspitali.is
Inngangur: Fáar heimildir eru til um áreiðanleika þess að spyrja eldra
fólk um mataræði á fyrri æviskeiðum.
Markmið: Að meta gildi afturvirks tíðnispurningalista um mataræði
á miðjum aldri, en listi þessi var hannaður fyrir þátttakendur í
Öldrunarrannsókn Hjartaverndar.
Aðferðir: Fæðuinntaka var metin afturvirkt með hjálp tíðnispurningalista
hjá einstaklingum sem voru á miðjum aldri (38-53ára) þegar þeir
tóku þátt í Landskönnun Manneldisráðs 1990 og gáfu þá greinagóðar
upplýsingar um mataræði sitt á þeim tíma. Svör tíðnispumingalista,
sem lagður var fyrir 2008-2009, voru borin saman við gögn frá sömu
einstaklingum fengin á rauntíma árið 1990 og fylgni milli svara metin.
Niðurstöður: Sterkust var fylgnin milli aðferða fyrir lýsisneyslu (r=0,53,
p=<0,001 fyrir karla og r=0,58, p=<0,001 fyrir konur). Einnig sást góð
LÆKNAblaðið 2010/96 21