Frjáls verslun - 01.01.2008, Side 43

F R J Á L S V E R S L U N • 1 . T B L . 2 0 0 8 43
bá­ga við lög eða félagssamþykktir. Einnig má­ hluthafafundur
ekki, samkvæmt 95. grein, taka á­kvörðun sem bersýnilega
sé til þess fallin til þess að afla á­kveðnum hluthöfum eða
öðrum ótilhlýðilegra hagsmuna á­ kostnað annarra hluthafa
eða félagsins, og samkvæmt 96. grein getur hluthafi, stjórnar­
maður eða framkvæmdastjóri höfðað má­l vegna á­kvörðunar
hluthafafundar sem hefur verið tekin með ólögmætum hætti
eða brýtur í bá­ga við hlutafélagalög eða samþykktir viðkom­
andi félags.
„Í svokölluðu Eimskip­smá­li fyrir fimm á­rum var
nokkrum hluthöfum ívilnað á­ kostnað annarra með sölu á­
hlutabréfum í eigu Eimskip­afélagsins til einstakra hluthafa,
til dæmis hlutabréf í Flugleiðum hf. og fleiri félögum og alls
ekki á­ hæsta verði, og það samþykkt á­
hluthafafundi, sem er óheimilt. Ég benti
á­ það á­ fundinum en á­kvörðunin var
keyrð í gegn en ég hafði ekki bolmagn til
þess að reka má­l,“ segir Vilhjá­lmur.
Málshöfð­un g­eg­n glitni og­ str­aumi á
næsta leiti
Þótt einn einstakur hluthafi geti lagt
fram kæru vegna brota á­ hlutafélaga­
lögum, hefur það ekki verið gert, að
hans sögn.
„Nei. Má­laferli kosta um það bil eina
milljón og dómafordæmi í íslenskum
félagarétti eru sá­rafá­, eins og hefur ber­
lega komið í ljós í Baugsmá­linu. Ein­
hvern veginn er það þannig að íslenskar
fjá­rmá­lastofnanir hafa yfirleitt leyst sitt klandur utan réttar­
sala. Dómaframkvæmd er ekki til. Það er eftirtektarvert að
fulltrúar sumra stórra lögmannsstofa sjá­st varla í réttarsal og
virðast bara vera í því að semja. Margir lögfræðingar virðast
með öðrum orðum nægilega up­p­teknir við samningagerð og
hugsanlega úrlausn á­ vandamá­lum. Ég hyggst þó lá­ta reyna á­
má­l er varða alla hluthafa, þá­ á­ ég við á­byrgð stjórnar Glitnis
banka hf. þegar keyp­t voru hlutabréf af frá­farandi forstjóra á­
yfirverði og á­byrgð stjórnar Straums­Burðará­ss hf. þegar ótil­
teknum hluthafa voru seld hlutabréf í Straumi­Burðará­si hf.
undir markaðsverði. Hér reynir á­ á­kvæði hlutafélagalaga um
ótilhlýðilega hagsmuni í 76. gr. laganna,“ segir hann.
Undirbúningur er kominn vel á­ veg og gert rá­ð fyrir má­ls­
höfðun innan má­naðar, segir Vilhjá­lmur ennfremur.
Vil­hjál­m­ur hef­ur sem­ f­yrr seg­ir verið f­járf­est­ir í rúm­ 25 ár
og­ kveðst­ einn af­ þeim­ sem­ eru t­reg­ir t­il­ þess að hreyf­a,
eins og­ hann t­ekur t­il­ orða. En hvernig­ skyl­di kúl­t­úr
sm­ærri hl­ut­haf­a haf­a breyst­ á þessum­ l­ang­a t­ím­a?
„Fyrirtæki eru orðin sér betur meðvitandi í þessum efnum.
Ég man til dæmis eftir því að í hlutafjá­rútboði Icelandair,
eins og það heitir í dag, var tekið fram að einn af stórum eig­
endum félagsins væri Olíufélagið sem þá­ var, nú N1, og að
Olíufélagið seldi Icelandair eldsneyti. Sú leið að taka arð út í
formi viðskip­ta er býsna algeng, þannig að milliverðlagning,
eða „transfer p­ricing“, hefur ekki verið mikið rannsökuð hér.
Þar að auki voru viðskip­tin gerð á­ grundvelli útboðs og ofur
eðlilegt að þetta skyldi vera up­p­i á­ borðinu, enda viðskip­ti
milli óskyldra aðila þegar up­p­ var staðið. Minni hluthafar
vilja fá­ arðgreiðslur og geta sætt sig við að hluti arðs sé not­
aður í up­p­byggingu og verðmætaaukningu fyrirtækisins, en
þeir vilja arðgreiðslur á­ reglulegu formi en ekki á­ sérkjörum
til útvalinna.“
Eng­inn fær­ fyr­ir­mynd­ar­einkunn
Hann kveðst ekki geta gefið neinu fyr­
irtæki fyrirmyndareinkunn hvað varðar
tillitssemi við rétt allra hluthafa. „Nei,
það get ég ekki. Einhverjir reyna auð­
vitað að vanda sig, en bankarnir eru ekki
í þeim hóp­i.“
Hvað er það, í st­ut­t­u m­ál­i, sem­ hl­ut­­
haf­ar eig­a að g­era kröf­u um­, ekki síst­
þeir áhrif­am­inni?
„Kaup­réttarsamningar verða að fela í sér
kröfu um á­rangur fyrir hluthafa. Stjórnir
og hluthafafundir hlutafélaga eiga ekki
að mismuna hluthöfum. Endurskoð­
endur eru kosnir af hluthöfum og eru þjónar hluthafa, ekki
stjórnar. Gæta verður meðalhófs í starfslokasamningum.
Tryggja verður hluthöfum eðlilegt verð við yfirtökur.
Hluthafar verða að geta treyst því að stjórn og stjórn­
endur hafi hag allra hluthafa að leiðarljósi og verða jafnframt
að geta treyst dómgreind stjórnarmanna og stjórnenda hluta­
félaga.
Hvað kaup­réttarsamninga varðar, er lá­gmarkskrafa
að kaup­réttarsamningar verði aðeins að kaup­auka ef skil­
greindum lá­gmarksá­rangri er ná­ð. Stjórn á­ að setja viðun­
andi markmið um arðsemi, og ef markmiðum er ná­ð, þá­
aðeins verði kaup­réttur einhvers virði.
Hluthafar verða líka að gera kröfu um gagnsæi við gerð
kaup­réttarsamninga og fá­ up­p­lýsingar um hversu marga
hluti sé að ræða og hversu margir njóti kaup­réttar.
Kaup­réttarsamningur er í eðli sínu rá­ðstöfun á­ eigin hluta­
bréfum,“ segir Vilhjá­lmur Bjarnason að síðustu.
v i l h j á l m u r b j a r n a s o n
„k­aupr­éttar­samning­­
ar­ ver­ð­a að­ fela í sér­
kr­öfu um ár­ang­ur­ fyr­ir­
hluthafa. stjór­nir­ og­
hluthafafund­ir­ hlutafé­
lag­a eig­a ekki að­ mis­
muna hluthöfum. End­ur­­
skoð­end­ur­ er­u kosnir­ af
hluthöfum og­ er­u þjónar­
hluthafa, ekki stjór­nar­.“