Læknablaðið - 01.07.2014, Qupperneq 3

LÆKNAblaðið 2014/100 371
læknablaðið
the icelandic medical journal
www.laeknabladid.is
Hlíðasmára 8,
201 Kópavogi
sími 564 4104
Útgefandi
Læknafélag Íslands
Læknafélag Reykjavíkur
Ritstjórn
Engilbert Sigurðsson,
ritstjóri og ábyrgðarmaður
Anna Gunnarsdóttir
Hannes Hrafnkelsson
Magnús Gottfreðsson
Sigurbergur Kárason
Tómas Guðbjartsson
Þórdís Jóna Hrafnkelsdóttir
Tölfræðilegur ráðgjafi
Thor Aspelund
Ritstjórnarfulltrúi
Védís Skarphéðinsdóttir
vedis@lis.is
Blaðamaður og
ljósmyndari
Hávar Sigurjónsson (í leyfi)
havar@lis.is
Auglýsingastjóri og ritari
Sigdís Þóra Sigþórsdóttir
sigdis@lis.is
Umbrot
Sævar Guðbjörnsson
saevar@lis.is
Upplag
1750
Áskrift
12.400,- m. vsk.
Lausasala
1240,- m. vsk.
Prentun, bókband
og pökkun
Prenttækni ehf.
Vesturvör 11
200 Kópavogi
© Læknablaðið
Læknablaðið áskilur sér rétt til að birta
og geyma efni blaðsins á rafrænu
formi, svo sem á netinu. Blað þetta má
eigi afrita með neinum hætti, hvorki að
hluta né í heild, án leyfis.
Fræðigreinar Læknablaðsins eru
skráðar (höfundar, greinarheiti og
útdrættir) í eftirtalda gagnagrunna:
Medline (National Library of Medicine),
Science Citation Index (SciSearch),
Journal Citation Reports/Science
Edition og Scopus.
The scientific contents of the Icelandic
Medical Journal are indexed and abst-
racted in Medline (National Library
of Medicine), Science Citation Index
(SciSearch), Journal Citation Reports/
Science Edition and Scopus.
ISSN: 0023-7213
Ljósmyndin á kápunni er tekin um 1910 og sýnir sjúkra-
húsið á Patreksfirði. Karlmaðurinn við steininn mun vera
Pétur A. Ólafsson kaupmaður og athafnamaður. Ljós-
mynd: Pétur A. Ólafsson. Ljósmyndasafn Reykjavíkur
varðveitir myndina.
Sókn erlendra fiskiskipa á Íslandsmið á síðari hluta
19. aldar varð til þess að þau sóttu eftir aukinni þjónustu
í landi, líka heilbrigðisþjónustu. Um og uppúr aldamótun-
um 1900 voru sjúkrahús reist víða um land þar sem starf-
andi voru læknar en einkum þó í sjávarþorpum. Oftar en
ekki voru sjúkrahúsin byggð fyrir tilstilli og með fjárfram-
lagi erlendra manna, fyrirtækja eða góðgerðarsamtaka.
Útgerðar- og verslunarfélagið Islandsk Handels & Fiskeri-
kompani var stofnað árið 1898 og ætlaði sér stóran skerf
í íslensku atvinnulífi. Félagið var einkum með starfsemi
við Breiðafjörð en höfuðstöðvarnar voru á Geirseyri við
Patreksfjörð en á Vatneyri réði ríkjum Pétur Thorsteinsson
(síðar Milljónafélagið). Félagið leitaði eftir samskotum í
Kaupmannahöfn fyrir sjúkrahús við höfuðstöðvarnar en
það var talin ein af forsendum þess að fyrirtækið dafnaði.
Félagið bauð sýslunni sjúkrahús að gjöf en forsvarsmenn
sýslufélagsins töldu að húsið væri allt of stórt og treystu
sér ekki til að standa undir kostnaði við rekstur þess.
Héraðslæknirinn, Sigurður Magnússon (1866-1940), gerði
uppdrátt að nýju húsið sem var töluvert minna, en þar
var gert ráð fyrir 7 sjúkrarúmum auk venjulegrar aðstöðu
að þeirrar tíðar hætti. Húsið var byggt árið 1902 og tók
sýslufélagið við því nokkru seinna eftir að það hafði verið
búið öllum nauðsynlegum gögnum auk þess sem sýslan
hafði tryggt sér verulegt framlag úr ríkissjóði. Sjúkrahúsið
stóð í hlíðinni mitt á milli verslunarstaðanna, Vatneyrar og
Geirseyrar, og var notað allt til ársins 1946 þegar nýtt hús
var tekið í notkun. Húsið stendur enn í dag, Aðalstræti 69,
en fyrri þokki er fyrir löngu horfinn.
Fyrsta starfsár sjúkrahússins lágu þar 40 sjúklingar
um lengri eða skemmri tíma og var um helmingur þeirra
útlendingar, aðallega Frakkar og Englendingar. Rekstur-
inn gekk þó brösuglega og húsið var jafnvel leigt út undir
aðra starfsemi frá vori til vetrarbyrjunar enda var þá
minna um erlend fiskiskip á miðunum. Frá því um 1930
var sjúkrahúsið haft opið allt árið og dugði það ágætlega
sem nokkurs konar slysadeild fyrir erlenda sjómenn sem
sóttu til Patreksfjarðar en þeir voru fjölmargir. Helsti kost-
urinn við að fá erlenda sjómenn á sjúkrahúsið var að þá
var greiðsla fyrir læknishjálpina og dvölina á sjúkrahúsinu
yfirleitt tryggð en stundum gat verið erfitt að innheimta
slíka reikninga hjá fátækum íslenskum almúga.
Sigurður Magnússon læknir teiknaði einnig kirkjuna
sem enn stendur. Hann byggði sér tvisvar einbýlishús á
Patreksfirði skammt frá sjúkrahúsinu en hann var héraðs-
læknir þar á árunum 1899-1923. Sigurður var smiður
góður og fékk sveinsbréf í trésmíði sama ár og hann
útskrifaðist úr Lærða skólanum og hóf nám við Lækna-
skólann.
Jón Ólafur Ísberg
Sjúkrahúsið á Patreksfirði
Ný meðferð fyrir sjúklinga með sykursýki tegund 2
Ný leið til að lækka
umframmagn af glúkósa
- fjarlægir hann1
Eina meðferðin sem
fjarlægir umframmagn
af glúkósa um nýrun1
FJARLÆGIR
um 70 g af glúkósa
daglega.
Getur leitt til þyngdartaps1
1 Heimild: Sérlyfjaskrártexti Forxiga (dapagliflozin),
apríl 2013.
LÆKKAR
BLÓÐSYKUR
HbA1C1
Nýtt!
03
-2
01
4-
01
Þessi myndin er tekin árið 1967 á sjúkrahúsinu á Patreksfirði. Frá vinstri eru Ingveldur Valdimarsdóttir hjúkrunarkona, Kristján
Sigurðsson læknir og fyrir endanum situr presturinn á staðnum, séra Tómas Guðmundsson, og lætur svæfingarlyf drjúpa niður í
grisju yfir vitum sjúklings. Myndin er fengin úr Minjasafni Egils Ólafssonar að Hnjóti í Örlygshöfn.
Úr bók Sigurðar Magnússonar læknis á Patreksfirði og
víðar: Æviminningar læknis. Iðunn, Reykjavík 1985: 80.
Það leið nú ekki á mjög löngu, að mér barst sullaveikissjúkling-
ur, maður 25-30 ára, en svipaður á stærð og 10-12 ára drengur,
og með heljarmikla kviðfylli. Það varð að samkomulagi, að eg
reyndi að losa hann við sullinn, og fór sú athöfn fram í litlu
baðstofugreni á Þingeyri með aðstoð konu minnar einnar. Þetta
fór allt vel, sjúklingnum batnaði eftir hæfilegan tíma. Nokkrum
árum síðar mætti eg honum á götu á Ísafirði - en þar átti hann
heima - og var hann hinn ánægðasti og þakkaði mér fyrir síðast.