Tímarit Máls og menningar - 01.05.1944, Side 12

2
TIMARIT MALS OG MENNINCAR
á, og finnst mér okkur t. d. skylt að gefa út úrval úr verkum Jónasar Hall-
grímssonar, og einmitt á næsta ári í minningu hundrað ára dánarafmælis
skáldsins.
Með útgáfu Arjs Islendinga fékk Mál og menning að ieysa af liendi enn
glæsilegra hlutverk en við, sem stofnuðum félagið, gátum þá gert okkur grein
fyrir, þó að við værum að leita að útgáfu í svipaða átt. Þar var um verk að
ræða, sem hver maður sá, að átti brýnasta erindi til allrar þjóðarinnar og var
einstakt menningariegt stórvirki, sem Mál og menning hlaut að vera metnaður
að eiga hlut að, og kom eins vel og ákosið varð heim við tilgang og stefnu
félagsins.
Annað verkefni, að nokkru leyti hliðstætt, útgáfa mannkynssögu, hefur Mál
og menning tekið að sér. Við hlutum að telja mannkynssögu, ritaða alþýðlega,
allítarlega og með nýjum hætti, eitt af þeim verkum, sem væru sjálfkjörin til
útgáfu hjá Máli og menningu. Það var rit til þess sniðið að gefa heildarmynd
og víða útsýn, einmitt rit, er íslenzka alþýðu vantaði tilfinnanlega. Með Arfi
Islendinga og Mannkynssögu félagsins erum við einmitt að framkvæma eitt
meginstefnuskráratriði Málsogmenningar: að veita almenna alþýðlega fræðslu
og menningarþroska.
En eitt af því, sem Mál og menning hefði sízt viljað vanrækja, er að gefa
félagsmönnum skilning á sjálfri þróunarstefnu nútíina menningar í vísindum,
listum og félagsmálum. Á þessu sviði hefur þó félagið alltof litlu áorkað. Með
Tímaritinu, einum veigamesta þættinmn í útgáfustarfi Máls og menningar,
hefur að vísu verið reynt að efla til vaxtar hið bezta, sem sprettur í menningu
þjóðarinnar, og fylgjast með því, sem til framfara horfir í stefnu nútímans, en
sú menningarleiðsögn og fræðsla, sem Tímaritið getur veitt, er af skornum
skammti og alltof inikið í molum. Ejnisheimurinn, er við gáfum út á öðru ári
félagsins, var hugsaður sem upphaf að samfelldri útgáfu bóka um vísindaleg
efni, og næsta bók átti að verða um þróunarsögu mannsins. En bæði önnur
aðkallandi verkefni, samdráltur útgáfunnar vegna dýrtíðar, og ekki sízt erfið-
leikar á því að fá bækur um þessi efni frumsamdar á íslenzku, hefur valdið
því, að ekkert framhald hefur hingað til orðið á þessu nauðsynjaverki, sem
Mál og menning taldi sér strax í upphafi skylt að leysa af hendi.
Ég drap á, hve vandfundnar væru bækur, er segja mætli um, að væru eins
og sjálfkjörnar til útgáfu í svona félagi, sem hefur ákveðið menningarlegt tak-
mark, en lætur ekki stjórnast af tilviljunum eða duttlúngum né er á hnotskóm
eftir vinsældum með hverri bók. En jafn vandfundnar sem slíkar bækur eru,
koma þær þó einstaka sinnum upp í hendur, og þær eru líka því meiri fengur,
er þær berast manni. Og þá er eins og jafnframt allt til vinnandi og veruleg
gleði að gefa öðrum kost á að njóta þeirra. Ég gleymi því ekki, hve ég var
hamingjusamur, og við allir í stjórn Máls og menningar, þegar Sigurður Nor-
dal svaraði beiðni okkar játandi urn útgáfu á Arfi íslendinga. Og ég hef í
þetta sinn einmitt þau tíðindi að flytja, að okkur hefur borizt í hendur bók,
sem við teljum sjálfkjörna til útgáfu á íslenzku og eiga einstakt erindi iil hvers