Tímarit Máls og menningar - 01.05.1944, Síða 19

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
9
sjái eftir þeim peningum, sem fara í að Koma einhverju lagi á þetta ferlega
stykki. Ollu er óhætt meðan sú hugmynd Hriflujónasar verður ekki fram-
kvæmd, að kaupa upp fasteignir á stóru svæði og gera torg upp á móti brekku
fyrir tuttugu milljónir króna framan við hið alóhæfa stæði „þjóðleikhússins“.
Það er í sjálfu sér ekki verra að fleygja fimm milljónum króna í misheppnað
þjóðleikhús en í mæðuveikisrollugirðingar upp um fjöll. Peningar eru ekki
gull nú á tímum. Um hitt efast enginn, að peningum má eyða á misjafnlega
þarflegan og smekklegan hátt.
H. K. L.
HéraSabækur og íslandsbók
Það er gaman að blaða í bókum þeim ýmsum, sem nú hafa verið út gefnar
um sýslur og héruð, nokkrar þeirra liggja hér fyrir framan mig: Saga Borgar-
fjarðar í tveim bindum, Barðstrendingabók, Hornstrendingabók og Ideim að
Hólum; hin síðast talda geymir þó aðeins sögulegan fróðleik fornan varðandi
Skagafjörð. An efa hafa bækurnar allar til síns ágætis nokkuð, þótt bersýni-
lega hafi enn ekki fundizt viðhlítandi form, er svari til fulls kröfum, sem
gera verður til slíkra bóka. Endurminningar Kristleifs á Kroppi eru mér
ævinlega hugþekkur lestur, en einhvern veginn finnst mér þær séu ekki „saga
Borgarfjarðar", heldur ættu hetur lieima í ævisögu gamla mannsins. Titillinn
einn fyrir sig, „saga“ Borgarfjarðar, er líka af ýmsum ástæðum villaiídi. Um
sögu einstakra sýslna eða héraða, aðskilda þjóðarsögunni, getur naumast verið
að ræða, vegna þess að sýslurnar hafa aldrei staðið sem sjálfstæðar einingar
með þesskonar afmarkaðri baráttu og lífi, risi og línu, sem gerir sögu í réttri
merkingu orðsins. Persónusögu ýmsra héraða má semja, en slíkt er ekki saga
héraðsins og hefur gildi aðeins sem safn til íslenzkrar persónusögu. Þar fyrir
utan má safna allskonar fróðleik um héruðin, en slíkt verður ekki „saga“
heldur. Þetta hafa þeir fundið, sem liéraðsrit sömdu eftir að saga Borgarfjarð-
ar kom, og tekið þann kost að nefna rit sín „bók“ héraðanna, Barðstrendinga-
bók, Hornstrendingabók. Sumt í bókum þessum er skrifað af liprum rithöf-
undum og verður skemmtilegur lestur þessvegna: greinar um sérstök efni,
vinnulýsingar, ferðalýsingar, hrakningasögur. Obbinn er jió venjulega alls-
konar samtíningur af fróðleikstagi, sem fæstir kæra sig um að taka í stórum
skömmtum, en getur verið gott að grípa til, ef leitað er heimilda um héraðið.
En því miður eru bækurnar ekki svo aðgengilegar handbækur um héruðin,
að þær mundu t. d. koma ferðamanni eða ókunnugum að fullu gagni; og
hefðu höfundar þessara hóka vel mátt hafa Bedeker til fyririnyndar við samn-
ingu þeirra, því hann er með allra þörfustu og ágætustu bókum, ómissandi
hvar í heiminum sem er, ef maður kemur í nýjan stað. Ritin koma að tak-
mörkuðum notum sem handbækur um héruðin sakir þess hve fróðleikurinn
sem þær flytja er sundurlaus, gloppóttur og tilviljunarkenndur, eða þá lítt
niðurskipaður og óhaganlega, hinsvegar ofmikið af orðaflúnki og spekúler-