Tímarit Máls og menningar - 01.05.1944, Side 59

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
49
það er líka hræðilegt. . . . í síðustu viku hrifsaði þessi Hitler völd-
in í Þýzkalandi.“
Nærri því hver maður, sem við áttum tal við í Júgóslavíu, og
einhverja hugmynd hafði um nazismann, var áhyggjufullur út af
uppgangi Hitlers.
Bóza hélt áfram eins og hún væri að tala við sjálfa sig: „Fyrir
skömmu vorum við Ba-tsje að tala um framtíðina — ekki okkar
eigin framtíð sérstaklega, heldur framtíðina sem hugtak. Hvað er
hún? Hvenær byrjar hún? Hvað er tíminn? Er „framtíðin“ í raun
og veru „framundan“? Við Ba-tsje hugsum það ekki. Okkur finnst
hún vera hér, nú, á þessu augnabliki, eins og hringiða utan um
okkur. Ættum við að láta hana vaxa okkur yfir höfuð, eins og
síðasta kynslóð lét hana gera, lét hana verða að liðinni tíð, sem
nú liggur eins og farg á okkur?.... Auðvitað erum við Ba-tsje
ekki tilbúin enn, við erum svo ung, við eigum eftir að læra svo
margt.“
Ein af ástæðunum fyrir því, að okkur hjónunum og Bózu og
Ba-tsje varð vel til vina, var sú, að á ferðalögum okkar um Júgó-
slavíu hittum við oft doktor Andríja Stamper, risavaxinn Króata
með andlit eins og tungl í fyllingu. Ég kallaði hann alltaf doktor
Herkúles. Þau höfðu hið mesta dálæti á honum og spurðu okkur
um allt, sem fyrir kom, er við hittum hann.
Hann hafði verið heilbrigðis- og heilsufræðifulltrúi í félagsmála-
ráðuneytinu í Belgrad frá 1919—1930, eða þangað til Alexander
kóngur, sem gerði sjálfan sig að einræðisherra í Júgóslavíu, rak
hann úr embætti, af því að hann óttaðist, að hann yrði of áhrifa-
mikill hjá alþýðunni. En áður en þetta gerðist, hafði doktor Stamp-
er auðnazt — með hjálp frá Rockefellerstofnuninni — að hreinsa
til í verstu taugaveikis- og mýrarköldubælunum í Júgóslavíu. Við
hvert hugsanlegt tækifæri hrópaði hann í eyru heimsins, að það
væri versti glæpur menningarinnar að láta aðeins fáa menn —
svo sem tvo af hundraði af ölluin íbúum jarðarinnar — verða að-
njótandi blessunar hinna ágætu nútíma læknavísinda. Hann var of-
stækisfullur og framúrskarandi þrekmaður og seigur. Einn af þess-
4