Tímarit Máls og menningar - 01.05.1944, Síða 68

58
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
rænt lögmál til þess að sýna fram á, að umrædd staðhæfing pró-
fastsins er röng. Það hefði verið meira en nóg að benda á afleið-
ingar þess, ef hún væri rétt, t. d. þá, sem að ofan getur, en öllum
nútímamönnum, sem vilja sjá og skilja það, sem fer fram í kring-
um þá, ekki sízt á þessum tímum, hlýtur að vera ljóst, að slíkt er
fjarstæða. Sá dómur mun því sízt hafa verið of harður, að stað-
hæfingin bæri vott um skilningsskort á hagrænu lögmáli.
í upphafi greinar sinnar nefnir B. F. dæmi þess, hvernig „veru-
leikinn óhlýðnast lögmálinu“, þ. e. a. s. kvantitetslögmálinu. Hann
bendir á, að vísitalan hér á landi hafi ekki hækkað neitt svipað því
eins mikið og peningamagnið hefur aukizt, og telur það afsanna
lögmálið. Því til sérstakrar sönnunar vitnar hann í þau ummæli
fjármálaráðherrans, að eftirspurnin hafi verið meiri en vörufram-
boðið. í fyrsta lagi verður B. F. hér á sú skyssa að nota vísitölu
framfœrslukostnaðar sem mælikvarða á heildarverðlagið. í öðru
lagi misskilur liann algjörlega þýðingu ummæla ráðherrans, sem
vissulega eru öldungis rétt. í þeim felst auðvitað, að allir þeir, sem
hafa viljað kaupa vörur, hafa ekki fengið þær. Þó hefur selt vöru-
magn vaxið mjög, en misræmið milli þess og peningamagnsins ann-
ars jafnazt með stórminnkuðum umferðahraða peninganna og vöru-
skorti. I sambandi við hina auknu seðlaveltu skiptir og seðlanotkun
setuliðsins sérstöku máli og á sérstakan hátt, þótt ekki verði það rakið
hér. Ástandið er því alveg eins og þeir, sem skilið liafa viðskipta-
jöfnurnar, myndu búast við út frá þeim.
Aðalefni ritgerðar B. F. er það, að þótt jöfnur þær, sem ég
hafði vísað í, séu að vísu réttar, þá skýri þær ekki neitt, því að
þær segi ekkert um orsakasamhengi breytinga á þáttunum. Nú er
það svo, að hvorki ég né mér vitanlega nokkur hagfræðingur hef
nokkru sinni haldið því fram, að þessar einföldu jöfnur skýri alla
þætti verðsveiflanna, að hér sé um að ræða „töfraþulu, er geri
.... fært að rata um alla refilstigu verðlagsbreytinganna í nú-
tímaþjóðfélagi“, eins og B. F. kemst að orði. Sannleikurinn er sá
— og um það held ég, að allir hagfræðingar og yfirleitt allir, sem
það hafa kynnt sér til hlítar, séu sammála — að jöfnurnar lýsa
staðreynd, tákna ákveðið jafnvægi og veita því um leið upplýsingar