Tímarit Máls og menningar - 01.05.1944, Side 74

64
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
hið sama og þessi setning: Eí keypt eru 5 pund af smjöri á 6 krón-
ur pundið, þá er heildarverðið að krónutölu 5-6 = 30. Þetta mun
hver lesandi skilja, sem íhugar málið lítillega. Eg er hissa á því,
að G.Þ.G. skuli ekki geta skilið það.
3. Allur þessi átakanlegi hugtakaruglingur G.Þ.G. stafar í raun
og veru af því, að hann blandar saman viðskiptajöfnunum og þeim
sannindum, að á vörumarkaði „frjálsrar“ verðmyndunar verkar
aukning peningaveltunnar að jafnaði í þá átt að hækka verðlag og
minnka umferðarhraða peninganna. En þetta gerist ekki beint og
milliliðalaust, eins og þegar einn þátturinn í viðskiptajöfnunum er
reiknaður eftir öðrum. Og þarna koma ekki aðeins til greina fjórir
þættir eins og í þeim jöfnum, heldur ótal þættir, sem verka hver á
annan aftur og fram og á víxl með margvíslegum hætti, sumir
skjótlega, sumir ekki fyrr en eftir langan tíma. Þetta er hið sanna
kvantítetslögmál. En því fer fjarri, að hagfræðivísindin hafi, enn
sem komið er, leitt það í Ijós, hvernig þessum víxlverkunum er
háttað, og því fjær lagi er það, að fundin hafi verið stærðfræðiregla,
er lýsi þessum málavöxtum réttilega. í þessum skilningi felur
kvantítetslögmálið í sér orsakasamband milli peningamagnsins og
verðlagsins svo og annarra markaðsþátta. Peningamagnið hefur
hér allt aðra merkingu en í viðskiptajöfnunum. Hér táknar það
ekki fjárupphæð, sem notuð hejur verið til vörukaupa, heldur ein-
mitt fé, sem notað mun verða í viðskiptum þjóðfélagsins, þ. e. hver
peningaeining er í þessu sambandi hugsuð á undan því vöruverð-
mæti, sem að lokum verður fyrir hana keypt, og þar á milli koma
svo fleiri eða færri liðir orsakakeðjunnar, sem hagfræðivísindin
kunna engan veginn til fulls að rekja eða ákvarða. En peningar
geta auðvitað aldrei liaft bein áhrif á verðlag. Komi ég til kaup-
mannsins með hálftóma pyngju, þarf ég ekki að vænta þess, að
ég fái vörur hans lægra verði en hinn, sem þangað kemur með
troðið seðlaveski. Væri svo, gæti verið gaman að lifa, en svona
hlyti þetta vissulega að vera, ef kvantítetslögmálið væri innifalið
í viðskiptajöfnum G.Þ.G. Þarf hann að undrast, þó að ég segi, að
í heimi reynslu og veruleika gildi allt önnur lögmál en í þeirri
innantómu veröld, er hann skapar sér með því að beita viðskipta-