Tímarit Máls og menningar - 01.05.1944, Blaðsíða 82

72
TIMARIT MALS OG MENNINGAR
síðari ár. Að vísu hefur áður verið vel ritað um húsakost íslendiuga að fornu,
einkum af Valtý Guðmundssyni í Privatboligen paa Island i sagatiden. En um
tvennt markar þessi bók nýtt spor. Guðmundur Hannesson segir miklu meir
en áður hefur verið gert frá því, hvernig íslendingar að fornu hafi smíðað
hús sín og hver tól þeir höfðu til þess, — og saga húsagerðarinnar er rakin
allt til vorra daga. Höfundur kveður svo að orði í formála bókarinnar: „Eng-
inn veit sína ævina, tfyrr en öll er — se'gir gamalt máltæki. Eg hef aldrei sögu-
fróður verið og datt það sízt í hug að skrifa neitt sögulegs efnis. Ilins vegar
hef ég haft yndi af smíðum frá barnæsku, ekki sízt byggingum“. En prófessor
Guðmundur hefur gengið ótrauður að verki sem jafnan áður, þótt hann væri
kominn á áttræðisaldur, og leyst það prýðilega af hendi. Að vísu er efnið svo
mikið og heimildir dreifðar, að sagan er ekki öll jafnnákvæmlega rakin og
ýmsu má sjálfsagt við hæta. En þessi þáttur í sögunni af aðbúnaði og kjörum
íslenzku þjóðarinnar er nú miklu ljósari en fyrr, og tvísýnt er, hvenær um
hann verður aftur fjallað af manni, sem hefur jafnglöggt smiðsauga og svo
hagsýnan skilning margra hluta. Einkum þykir mér rnikið koma til greinar-
gerðar höfundar fyrir hinum gömlu torfbæjum, sem nú eru að hverfa úr sög-
unni, og ekki sízt baðstofunum. Þeim er lýst af verulegu innsæi, — þeim
smekk og hugviti þjóðarinnar, sem þurfti til þess að gera íbúðarhæf hús af
fátæklegum efnum og í köldu og eldiviðarlitlu landi. En vegna þess, að ég
mun hafa tækifæri til þess að vitna í þann kafla bókarinnar á öðrum stað,
orðlengi ég ekki frekar um hann hér.
Bók Guðmundar Hannessonar er sérprentun úr Iðnsögu Islands, miklu riti
í tveimur bindum (yfir 800 bls. auk sérstakra myndablaða), sem Iðnaðar-
mannafélagið í Reykjavík hefur látið semja og gefið út. í þessu riti er rakin
saga rúmlega 20 iðngreina, sem stundaðar hafa verið hér á landi. Þó að þátt-
ur Guðmundar Hannessonar sé mestur og merkastur, er hér hvarvetna kostur
mikils fróðleiks, sem stórum þakkarvert er að liafa á einum stað og aðgengi-
lega settan fram. Ritstjóranum liefur orðið vel til manna að leggja hönd á
plóginn, en samt ekki betur en svo, að hann hefur þurft að semja 9 grein-
arnar sjálfur og hina 10. í samlögum við Ríkarð Jónsson (um skurðlist). Er
af því auðséð, að hann hefur ekki dregið af sér og ritstjórnin verið meira en
nafnið tómt. Dr. Guðm. Finnbogason hefur hér víða komið að óplægðu landi
og efnum, sem voru honum ókunnari og fjarlægari en húsagerðin nafna hans
Hannessyni, en fjölfræði hans í íslenzkum bókmenntum hefur komið honurn
vel í hald, er leita skyldi fanga. Hér er vitanlega enginn kostur þess að skýra
nánar frá efni alls ritsins og enn síður til þess að kveða upp rökstuddan dóm
urn það, því að til þess brestur mig þekkingu. En ég hef lesið það mér til
rnikils fróðleiks og ánægju og vil mæla hið bezta með því við þá menn, sem
sögulegum fræðum unna. Það er ritstjóra, höfundum og félagi því, sem gert
hefur það smekklega úr garði og ekkert til sparað, til mesta sóma. Þar er
mörg matarholan, og margar hugsanir um hag og lífsbaráttu íslendinga fyrr
og síðar vakna við lestur þess. Auðvitað eru margar ritgerðirnar frumsmíðar,