Tímarit Máls og menningar - 01.05.1944, Side 100

90
TIMARIT MALS OG MENNINCAR
Þegar útgáfu á Arfi íslendinga er lokið, finnst raér, að áfrani ætti að halda
með útgáfu fyrir aukagjald, livort sem það yrði nú Alfræðibókin, sem einu
sinni var minnzt á eða eitthvert annað stórvirki.
Mér hafa yfirleitt iíkað vel bækur félagsins, en vænst þykir raér um Arfinn
og Mannkynssöguna og skemmtilegt að fá góðar skáldsögur eftir marga ólíka
höfunda. Vænt þætti mér um að fá bækur um ýmis efni svipaðar og Efnis-
heiminn.
ÞorvarSur Magnússon.
í tilefni af ritdómi um íslandsklukkuna
Einn greinargóður rithöfundur hefur nýlega bent á athyglisverð ummæli,
höfð eftir franska stórskáldinu, Anatole France, og eru á þá leið, að hver,
sem skrifi ritdóm um bók, sé ekki fyrst og fremst að skrifa um bókina sjálfa
og höfund hennar, heldur miklu fremur um sjálfan sig í tilefni af bókinni.
Þessi ummæli hafa vafalaust mikið að styðjast við.
Mér kom þetta sérstaklega í hug, þegar ég las í Samvinnunni, 9. hefti f.á.,
ritdóm um Islandsklukkuna eftir Halldór K. Laxness.
Ritdómur þessi er eftir einhvern, er nefnir sig J.J., og virðist mér hann gefa
svo algjörlega ranga og villandi hugmynd um bókina, að maður gæti næstum
freistazt til að álíta, að hann hefði verið skrifaður í þeirn tilgangi einum.
En aftur á móti fannst mér að þeim mun meira mætti af honum læra um
ritdómarann sjálfan, fór að lesa hann með það fyrir augum, og vil benda á
eftirfarandi:
Ritdómarinn telur eftir pappírinn, sem fer í bókina, og mætti því ætla, að
hann sé haldinn smásmugulegum sparnaðaranda, að ég ekki segi naglaskap,
og sé einn af þeim, sem vilja af þeim ástæðum prenta flestar bækur á sama
hátt og vasabiblíur.
Mætti jafnvel ætla, að hann ætti sálufélag með þeim grútarsálum, sem ný-
lega hafa gefið út með þvílíku sniði ljóðmæli Jónasar Hallgrímssonar og
Hjálmars í Bólu.
í ritdómi þessum er tæplega sjáanleg nokkur viðleitni í þá átt að rökstyðja
fullyrðingar, sem þó eru settar fram af offorsi miklu. Bendir þetta til þess,
að hér sé á ferðinni maður, sem ekki telur það lengur hlutverk sitt að skrifa
fyrir hugsandi fólk með snefil af réttlætistilfinningu og sanngimi.
Það virðist vera ætlunin að tala fyrst og fremst til þeirra, sem ekki lesa
bókina, en meðtaka alla rógmælgi um þennan rithöfund með auðmjúku fyrir-
framþakklæti, án þess að ráðfæra sig við dómgreind eða sannfæringu.
Orðablóm eins og t. d. glæpamál, óþrifnaðarmál, skækja, ólykt, kvalasýki,
hrakmenni, grimmdaræði og níðrit, bera vott um að jarðvegur hugarfarsins
sé í tilfinnanlegum bætiefnaskorti og tæplega hæfur til að rækta þar skrúð-
jurtir eða hollan nytjagróður.