Tímarit Máls og menningar - 01.03.1957, Page 60

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
liann nam í bernsku. I stað þeirra klingir
nú viS eyrum, hls. 182: „Eingi heiiagur
ilúnmr er svo múttugnr aS hann fái lilíft
]icim manni er trúir sjáljum sér, ajli sírm og
hreysti, jríSleik eSa heilsu, visku eSa lœr-
(lómi: mun sá fyrstur falla er þessu treystir
mest.“ A bls. 183: „En því aSeins munu
dauðlegir menn liafa sigur á sínum óvinum,
að þér skuluð fyrst láta verða fyrir Kristi fé
yðvart og frama, fríðleik og heilsu og afl og
visku og lœrdóm og hugprýði“ (leturbreyt-
ing mín).
ÞaS er sannariega sorgleg staSreynd, aS
hiS fyrsta, sem Þorgeir heyrir menn tala um
úti í heiminum, skuli reynast algjör kúvend-
ing á hans eigin hamalíerdómi og lífsspeki,
enda: „þótti honum illu spá er geitur
svartar hræktu eftir honum þar sem liann
fór“ (bls. 184).
Þorgeir gerist nú víkingur og týnist næst-
um sjónum lesandans, nema hvaS hann
stingur annaS veifiS upp kollinum. Er fim-
iega á því haldiS, hvernig persónan er hægt
og hægt látin deyja út, ef svo mætti aS orSi
kveða, eins og stef í tónverki, stef, sem
raknar upp og hverfur loks alveg inrr í hina
ið'andi margbreytni.
En áSur en Þorgeir hverfur aS fullu úr
sögunni, er honum veitt eitt tækifæri enn til
aS snúa baki viS eltingarleik sínum, gerast
nú mennskur maSur og lifa lífinu eins og
þaS getur friSsælast og bezt orSiS. Fram á
síSustu stund er lesandinn í vafa um, hvað
úr verður, því sannarlega er Þorgeir ekki til
stórræðanna, þegar hér er komið, fársjúkur
eftir eitrað höggormsbit, eigandi allt sitt
undir hjálp tnanna.
Fyrst segir frá því, að ungur smaladreng-
ur suður á Frakklandi rekst á hann liggj-
andi á jörðinni og leiðir hann til manna;
bls. 254: „Og sem þeir koma nokkuð framm-
eftir skógarstígnum verður fyrir þeim
bóndahús lágt undir hám baðmi, og blakir
laufið yfir þekjunni; þar leiðist upp eimur
úr skorsteini seint og latlega í morgunkyrr-
unni, en í nátthaga jórtra döggum drifnar
kýr.“
Allt ber vitni um friðsæld og unað óbrot-
ins lífs, og sérhvert smáatriði virðist nú
stuðla að ])ví að opna augu Þorgeirs fyrir
hinum sönnu verðmætum þessarar jarðvist-
ar. Innanhúss er allt á sömu bókina lært og
úti í morgunkyrrðinni, bls. 254: „— en í
öðru horni svaf kona berkyrtluð hjá barni
sínu blautu og seyddi drafla yfir hægum
eldi við hlið sér í svefninum; digrar smjör-
skökur stóðu á hillu, og svo ostar forkunn-
legir, en úr rótinni héngu ofan bundin með
kálkrist og unjan og krof ágætleg."
Konan vaknar og hjúkrar Þorgeiri sem
hczt hún kann, færir honum mat og „gerði
manninum hvílu“. En það cr langt frá því,
að Þorgeir hafi fengið sig fullsaddan af
vonbrigðum í útlandinu, því þetta verður
honum á munni, bls. 254: „Hér er lítil orðin
frægð norrænna manna.“
Honum er boðið að setjast að á bæ þess-
um, ganga að eiga konuna, sem er ekkja
manns, sem Þorgeir hafði vegið í bardaga
skömmu áður, en hann hafnar því tilboði.
Þar með veit lesandinn „að þar fór sá
líkþrármaður, er víst skal þola háðulegan
dauða nokkurn dag, hveimleiður og fjarri
manna ténaði" (bls. 260). Þetta voru þau
orð, sem Rúðukerling breytir á eftir Þor-
geiri, þar sem liann staulast burt frá húsinu
í leit að mönnum að berjast við. Og endar
þar saga hans.
Eins og áður hefur verið sagt, er höfund-
ur að deila á hina sjúklegu dýrkun aflsmun-
arins, á tilbeiðslu orðstírsins, þegar svo er
komið að fórna verður öllu, sem gerir mann-
legt líf þess virði, að því sé lifað. Þar með
er ekki sagt, að deilt sé á hetjuhugsjónina í
heild, því innan vébanda liennar voru í
hciðri hafðar ýmsar þær dyggðir, sem beztar
eru, svo sem orðheldni, trúfesti, hreinlyndi,
50