Tímarit Máls og menningar - 01.12.1958, Blaðsíða 17

ALDAKMINNINC ÞORSTEINS EKLINGSSONAK
tímans. Persónulega er hann sagður verið hafa mjög tilgerðarlaus, lítt skáld-
legur í tali og háttum og svo mikill sveitamaður að liann borgaði skuldir sínar
refjalaust strax og hann gat. Sami alþýðlegi heiðarleikinn einkennir skáldskap
hans í hvívetna. Hér við bætist að nú segja margir tízkumenn bókmenntanna
að ljóð eigi helzt ekki að flytja neinn ákveðinn boðskap, allra sízt samfélagsleg-
an, ekki fjalla um söguleg efni, ekki vera menguð tilfinningasemi, ekki fjölorð
né langdregin, heldur eigi þau að vera einskonar stuttur, hnitaður fleygur
inynda og líkinga sem hittir í ákveðið listrænt mark. Ekkert af þessu kemur
allskostar heim við skáldskap Þorsteins Erlingssonar.
En hér sannast sem fyrr að engu skáldi verður gefin forskrift um val yrkis-
efna né meðferð þeirra: það er sjálf þróunin sem ákvarðar slíkt í fratnhaldi af
fortíðinni og í samræmi við gerð og reynslu skáldsins sjálfs. Okkur er óhætt
að trúa því að einmitt svona hlaut Þorsteinn Erlingsson að yrkja og standa
með því eða falla. Minnstu máli skiptir hvort við köllum hann alþýðuskáld
eða þjóðskáld eða stórskáld. Hitt er alls um vert að ljóð hans, rík af sögu og
boðskap, snauð að myndum og líkingum, eru sannleikurinn, eins og hann
skynjaði hann og lifði. Sannleikur mannsins í íslenzku ljósi.
Söngfuglinn var sú mynd og líking sem var Þorsteini hugstæðust — mikill
hluti ljúflingsljóða hans er helgaður þeim fugli. Samúð hans með öllu því sem
var minnimáttar, þrá hans eftir flugi og tónum frelsisins, kristallaðist í þessari
veikhyggðu veru sem er í sífelldri lífshættu, en lyftir sér þó af mestri Iífsgleði
upp í sólbláan geiminn.
Þegar ég stend á Valahnúki í Þórsmörk og horfi út yfir fljótið niður til
hlíðar, þá opnast mér stundum hin glódöggvaða veröld' piltsins sem átti heima
þar í einu kotinu. Stundum stendur hann úti á hlaði og gáir inn til merkurinn-
ar, stundum bíður hann á fjarlægri strönd og starir norður yfir haf. Ég lít í
augu piltsins, en sé ekki hvort þau eru dökkbrún eða dökkblá — hitt finn ég
að þau elska mig og landið í kringum mig. Og mér finnst þelta fallegustu
augu sem ég hef séð.
Og mér þykir sem landið hefjist við tillit þessa huldukynjaða pilts: það
glampar á sál í jöklinum, það titrar hjarta í laufinu. Og allt í einu tekur fugl
að syngja. Ég sé ekki fuglinn, ég veil að hann er ósýnilegur á flugi í lítilli bók.
Og sem „blíðróma ljóð“ lians kveða við hverfur mér öll rangsleitni heimsins,
upphlaup djöflanna er liðið hjá, tignirnar rísa við sjónhring, himnarnir standa
í þeirri fegurð sem við öll þráum.
Þetta er sólskríkja Þorsteins Erlingssonar — fuglinn sem kom fljúgandi út
ur einu mesta þrumuveðri í íslenzkum bókmenntum.
191