Tímarit Máls og menningar - 01.12.1958, Blaðsíða 144

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
Agnar Mykle:
Frú Lúna í snörunni
Islenzk þýðing eftir
Jóhannes úr Kötlura.
Bláfellsútgáfan 1958.
að er meiri vantli en svo, að skrifa rit-
dóm um bók sem ýmist hefur verið haf-
in til skýjanna eða sölluð niður, að ég
treysti mér til þess. Þetta verður því aðeins
stutt umsögn um ofannefnda bók í tilefni af
þýðingu hennar á íslenzku.
Það hefur stauið mikill styr um tvær síð-
ustu bækur þessa höfundar og málaferli út-
af annarri þeirra, Sangen om den röde
rubin. Það sem deilt hefur verið um á jafnt
við um báðar bækurnar. Síðari bókin er
sízt berorðari um kynmök persónanna en
þessi er.
Nú getur það verið æði misjafnt hve vel
lesendur una sér við lestur kynóra, sumum
eru þeir hreinn viðbjóður, öðrum heimul-
legur losti. En það er broslegt að vera að
hindra með lagaaðför útgáfu skáldsagna
sem ræða þessi mál af meiri bersögli en
aðrar, á þeim grundvelli að sáluhjálp æsku-
lýðsins sé í veði. Ég held að æskulýður allra
tíma viti meira um þessi feimnismál en sum-
ir virðast ætla, og að hann fari ekki að
hlaupa amokk í saurlifnaði af þeim ástæð-
um einum að hann kemst yfir bækur sem
þessar skáldsögur, og mannlegu eðli verður
ekki breytt með nokkrum rituðum orðum,
til þess er það alltof íhaldssamt og samt við
sig. En þeir menn sem hafa þá skoðun
heiðarlega að slíkar bækur séu skaðlegar
ættu að rifja upp fyrir sér þann þátt í sínu
eigin mannlega eðli sem girnist mest for-
boðna ávexti og vera ekki að auglýsa þær
með banni eða fyrirbænum.
Annað mál er svo hitt, að mér finnst sög-
unni stórspillt, frá listrænu sjónarmiði séð,
með þeirri krufningu sem höfundur við-
hefur þegar hann þarf að láta unga mann-
inn fara á öriagaríkt kvennafar, ekki sýnist
heldur þörf á að blanda inn í það óeðli. Og
manni virðist ekki sagan hafa að baksviði
kynæði eða niðurbælda kynþörf sem rétt-
læti þessar nákvæmu og smásmyglislegu
lýsingar sem engu leyna og ekkert skilja
eftir handa ímyndunarafli lesandans. Þær
eru ekki fallnar til að auka listræna nautn
hans. Gagnstætt því verka þær á hann eins
og framhaldsklámsaga sem sjómaður segir
yfir brennivínsglasi og er alltaf að bæta við
og inn í, þangaðtil allt púður er farið úr
henni og hlustandanum leiðist.
Því verður ekki í móti mælt að þetta er
mikil skáldsaga og kunnáttusamlega samin.
Söguhetjan er kornungur maður, fátækur
stúdent, sem í býr skapandi tónlistargáfa.
Honum er hrundið út á braut verzlunar-
skólastjóra af rektor sínum þegar hann er
nýsloppinn frá prófborðinu. Hinn ungi mað-
ur í sögunni er ekki sérstaklega aðlaðandi
persónuleiki, maður með foreldris-lokmein
og æstar tilfinningar, huglítill og framtaks-
laus. Hann er ekki, þegar hér er komið, far-
inn að gera sér grein fyrir köllun sinni, tón-
listinni, hún er honum enn óljós grunur,
enda hefur ekki verið svo búið að honum á
heintili foreldra hans að hún hafi mátt þró-
ast. Faðirinn hafði sjálfur einusinni sams-
konar tilhneigingu, en er af þeirri manngerð
sem vill að aðrir fái ekki það sem hann
ekki fékk. En Askur, söguhetjan, veit það
eitt að með því að taka að sér skólastjóra-
stöðuna losnar hann að heiman, þar sem
honum líður líkt og emi í búri, og að hann
getur sennilega unnið sér inn fé til fram-
haldsnáms. Hann þiggur því stöðuna og fer
norður á hjara Noregs. Og þar lendir hann
í kvennastússi með þeim afleiðingum að
hann verður faðir tveggja bama nærri sam-
tímis, og á sitt með hvorri konunni.
Þegar hann, ári síðar, kemur heim aftur
sem hálfgerður strokumaður frá skyldum
sínum tekst honum að útvega sér lán til há-
318