Tímarit Máls og menningar - 01.12.1958, Síða 57

SJO FURÐUR SLETTUMANNALANDS
sjövu fólk standa í laungum biðröð-
um að reyna að kaupa sér kjöt. Sam-
fylgdarfólk mitt þarlent sagði að í
þessu dásamlega landbúnaðarlandi
væri kjötekla, margir góðir menn sæu
ekki slíkt góðgæti á borðum sínum
nema endrum og eins. Með öðrum
orðum, pólínamenn eru ekki að því
skapi miklir búhöldar sem land þeirra
er tilvalið til jarðyrkju. Uppistaðan í
nafni þessa fagra gróðursæla lands,
„pol“, kvað merkja kornakur. En þeg-
ar menn sögðu mér aftur og aftur, og
vitnuðu í tölur, að á undanförnum ár-
um hefði orðið að flytja brauðkorn
til Póllands, þá sagðist ég neita að
trúa; fyndist mér líklegra, að ef þeir
dæu úr húngri í miðri þessari matar-
kistu, þá væri það til að fylgja dæmi
asnans hjá Heine, sem drapst í miðj-
um heyflekk „af því hann fékk ei úr
því skorið hver útheystuggan mundi
best“.
Hinn kommúnistiski járnvilji rússa,
sem er sögulega grundvallaður hjá
þeim, virðist ekki eiga sér hliðstæð
rök í Póllandi; slíkan vilja er ekki
hægt að sníða mönnum eftir máli,
allra síst þar sem hlutlæg skilyrði
vantar til slíkrar trútekníngar. Því er
hætt við að stjórnarfar sem blessast f
Rússlandi og liggur þar flestum
mönnum í augum uppi, enda í sam-
ræmi við almennar erfðir þeirra og
geymdir, eigi erfitt uppdráttar og gefi
minna en skyldi í aðra hönd hjá
pólínamönnum sem stæra sig af ein-
staklíngshyggju og segja: hjá okkur
hefur hver maður sína heimsskoðun.
Frjálsræði er mikið í Póllandi í tali
manna, segir hver upphátt við annan
það sem hann hugsar. Menn finna að
gerðum ríkisstjórnarinnar samkvæmt
grundvallaratriðum lýðræðislegrar
hyggju og eru ekki hræddir við pólití-
in; þó eru þeir varir um sig á prenti
og vilja fyrir aungvan mun veikja
Gómúlku útávið. Þeir prenta jöfnum
höndum erlendar þýðíngar úr austri
og vestri, meira að segja enskar og
franskar bækur frá tímum feðra okk-
ar og afa, sem sumir afturúr-menn
kalla ,jnútímalegar“ (þ. e. hættuleg-
ar), einsog t. d. Proust og Joyce.
Pólska rithöfundafélagið sendi Past-
ernak um daginn árnaðaróskir vegna
Nóbelsverðlaunanna. í hótelum og
söluturnum má kaupa ensk, frönsk og
amrísk stórblöð, en þau voru venju-
lega frá því fyrir fjórum dögum,
stundum meira að segja vikugömul
(þó var Pravda sjaldan eldri en síðan
í gær). Fátt er jafn hlægilegt í nú-
tímastórborg og maður sem er að lesa
fjöra daga eða vikugamalt blað; bréf
til mín úr nálægum löndum að vestan
(tveggja tíma flug) voru viku að
komast til Varsjövu.
Ég hætti mér ekki útí umræðu um
pólskar bókmentir sakir ofstórrar
vanþekkíngar minnar, en margir
pólskir rithöfundar eru góðvinir mín-
ir sem ég hef kynst á alþjóðlegum
þíngum, og suma þekt leingi einsog
231