Tímarit Máls og menningar - 01.12.1958, Blaðsíða 68

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
Benjamíns Goriélys í tímaritinu Esp-
rit, september 1957, eru til fleiri rit-
gerðir urn Pasternak heldur en sú sem
Tsvetaeva gaf út í Berlín 1922; það
eru til ritgerðir eftir Markov (andvíg
Sovétríkjunum), eftir Wrenn, eftir
Zelinski, eftir Pavel Antokolski, eftir
Bowra og auk þess má geta um at-
huganir og þýðingar ítala, til dæmis
eftir V. Strada, G. C. Vigorelli, A. M.
Repellino, Carlo Salinari, sem hér er
mjög stuðzt við.
Eins og þetta yfirleitt ber með sér
er mynd Pasternaks bæði lifandi og
margbrotin, hún er heillandi og hún
veldur vonbrigðum, nafn hans er ekki
hægt að nota í pólitísk vígorð.
Það er óhætt að segja með fullri
vissu að hann er mikið skáld: skáld-
skapur hans lifir af þýðingarnar.
Maðurinn sem hefur samið LjóðW á
undan Ijóðunum og Ljóðið á eftir
Ijóðunum hefur í höndum sínum
lykla hins mikla skáldskapar. Allir
lesendur Pasternaks eru sammála um
höfuðgáfu skáldsins: hina fersku
sjón. Erenbúrg hefur skilgreint hana
með því að segja að sérhvert ljóð
Pasternaks gæti haft sem titil: „Heim-
urinn séður í fyrsta skipti“. Þessi
hæfileiki til að gefa rússnesku lands-
lagi nafn hefur hlotið að brjóta sér
leið yfir nýjungar fútúrista í máls-
notkun, því þær nýjungar voru ekki
vel fallnar til að túlka þau efni sem
Pasternak bar fyrir brjósti. Paster-
nak hefur löngum verið gagnrýndur
fyrir „helgihvískur“ sitt, og tyrfinn
stíl; og sovézkir gagnrýnendur hafa
ugglaust sýnt litla hófsemi í ákærum
sínum gegn öllu því sem er neikvætt í
þessari skáldskaparlist; þeir ásökuðu
hann fyrir að vera óskiljanlegur ,og
fámæltur um þjóðfélagsleg efni En
skynsamur gagnrýnandi hefði ein-
mitt getað rannsakað hjá honum
mikilvægt vandamál skáldskaparins:
vegna ástar á þjóð sinni og sögu þjóð-
ar sinnar hefur Pasternak sannarlega
reynt að verða nýr maður, og þó með
því að vera trúr sjálfum sér. Ef þau
verk hans sem fjallað hafa um sögu
samtíðarinnar eru meðal hinna síztu
(Spelktorski, Árið 1905), þá var það
ómaksins vert að leita orsakanna, því
á árunum 1917—1939 gerði Paster-
nak fyrrgreinda tilraun, heiðarlega
án nokkurs þrælsótta eða metnaðar-
girni, en neitaði ekki fyrirfram að til-
raunin væri óframkvæmanleg, gagns-
laus eða jafnvel hættuleg. Pasternak
hefur áreiðanlega fundið að hann
varð að fátækari ef hann skildi ekki
byltinguna (jafnvel þó það væri erf-
itt í því ótræði sem stalínisminn lenti
smám saman út í). Það er ekki verð-
leiki hans, það er ógæfa hans. Eigi
að síður vann hann á með þessari
heiðarlegu tilraun: hann hefur sagt
skilið við tyrfnina, sem var honum
átylla mikils sjálfsdekurs, og hefur
náð valdi á tildurlausu og algerlega
tæru tungumáli, — svo það er hægt
að tala um þann gamla Pasternak og
242