Tímarit Máls og menningar - 01.12.1962, Blaðsíða 151

UMSAGNIR UM BÆKUR
Jónasi Ámasyni, og hefur það verið Jieim
mun meira virði sem viðfángsefni hans hafa
varðað þjóðina meiru. Við lestur greina
hans getur hver lesandi fundið einlæg
merki þess heiðarleika og manndóms sem
óskandi væri að sem flestir á þessu landi
gætu tileinkað sér, og ég veit fáar þær bæk-
ur íslenzkar er tefli þessum eiginleikum
jafn djarflega fram í þágu þeirra mála er
varða okkur lífið. Bók hans nefnist
Sprengjan og pyngjan — og dylst víst eing-
um sem sér titilinn, hver sprengjan er eða
hvar pyngjan. íslenzk stjórnmálasaga hef-
ur verið heldur dökkleit og nánast ósenni-
leg síðan þjóðin endurheimti sjálfstæði
sitt; á þeim tíma sem síðan er liðinn hafa
forkólfar íhaldsstefnu og peníngavalds leik-
ið þjóðinni í dauðafæri, gert henni hvern
svikaseiðinn af öðrum og virt að vettugi
hverja þá leiðsögn er frelsishugsjón og
heilbrigð dómgreind geta einar veitt. Það
er á þessu tímabili að Jónas Árnason snýr
sér að voðanum og kryfur hann miskunnar-
laust, í hverri mynd sem liann birtist.
Amerískir súpermenn leika listir sínar og
steypa sér í þrýstiloftsflugvélum niður yfir
reykvíska barnaleikvelli, en „við íslending-
ar höldum yfirleitt í heiðri þá reglu að
börn okkar þurfi aldrei að verða hrædd“.
Allt um það skrúfar súpermaðurinn
„þrýstiloftið upp í topp og steypir sér sfðan
niður að húsþökunum okkar, þangað til
hann er gjörsamlega búinn að gleyma sjálf-
um sér; orðinn að hetjunni sem allir dá í
blöðunum back home. En hann er alltaf að
misreikna sig varðandi viðbrögð okkar Is-
lendinga. Því að okkur er ómögulegt að
skilja hetjuskap af þessu tagi. Okkar hetja
er Grettir Ásmundarson sem lét sér nægja
saxið eitt í ævilangri baráttu við ofurefli,
og varð samt ekki unninn fyrr en beitt
hafði verið við hann göldrum og fordæðu-
skap. Við metum manninn eftir því sem
hann er sjálfur, en ekki eftir því þrýstilofti
sem hann kann að geta látið aftur úr
sér.“
Og Jónas sér reykvísku lögregluna þegar
hún varð „gashappy" 30. marz og réðist
með táragasi og kylfum með aðstoð hvít-
liða að almenníngi í Reykjavík, þegar
hann mótmælti inngaungunni í hernaðar-
bandalagið; amerískir hermenn nauðga ís-
lenzkum stúlkum; Jónas er og hættulegt
vitni að „hinum eilífa bragga" þarsem til
dæmis berklaveika konan bjó: hún var af
lækni úrskurðuð of heilsutæp til að búa í
bragga; en „mennirnir hjá bænum gátu
ekki útvegað þeim hjónum neitt húsnæði,
nema þá í hæsta lagi bragga, en með tilliti
til úrskurðar læknisins þóttust þeir ekki
geta verið þekktir fyrir að láta konuna búa
í bragga ... Af því að konan var með
berkla og mátti þessvegna ekki búa í
bragga, þá varð niðurstaðan sem sé sú, að
hún skyldi, heilsu sinnar vegna, vera á göt-
unni“. Loks fékk konan þó húsnæði, —
hálfan bragga. Og síðan Hælið. „Það ter
talað um að mestu auðmannahverfin séu
þar sem lúxusvillurnar standa, — og víst er
þetta að því leyti rétt, að þar eru eflaust
stærstar peningafúlgur geymdar í skápum.
En hinn sanni auður okkar er ekki krónan,
heldur bamið. Og hvergi sér maður fleiri
börn en í braggahverfunum. Þessvegna vil
ég segja, að braggahverfin séu mestu auð-
mannahverfi þessa bæjar — og það er auð-
ur þeirra, sem við verðum umfram allt að
bjarga.“
Og Jónas sér hvern þíngfulltrúann af
öðrum elta fordæmi dominíkanska fulltrú-
ans frammifyrir frú Roosevelt: „We like to
be lying in the lap of the USA.“ — Hann
hugleiðir kjarnorkudauðann — og alla gló-
kollana í heiminum, og er minnugur her-
námsidjótanna „sem spyrja mann stundum
hvort maður sé virkilega hræddur við
vetnissprengjuna" ... „Ef áhyggjuleysi
gagnvart vetnissprengjunni á að gilda sem
421